Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

 
Matnni qisqartirish quyidagi yo‘llar 
 bilan amalga oshiriladi: 
-  matnning  asosiy  fikrini  ifodalovchi 
gaplarni ajrata olish; 
- 
gaplardagi 
uyushiq 
va 
ajratilgan 
bo‘laklarni, kiritma va ilova qurilmalarni qisqartirish, 
qo‘shimcha  fikr  ifodalovchi  gaplarini,  sintaktik 
parallellar va takrorlarni qisqartirish; 
Shartli qisqartmalar 
ham o‘zbek tili 
lug‘atlarida keltirilgan 
tarzda amalga 
oshirilishi to‘g‘ri 
bo‘ladi
. 
Masalan: ad. – 
adabiy, kg. – 
kilogramm, g. – 
gramm, t. – tonna, sm. 
– santimetr, m. – metr, 
ga. – gektar, min. – 
minut, sek. – sekund 
kabi. 
 
Qisqartirib 
tuzatishining o‘qib 
tuzatishdan farqi 
shundaki, bunda 
matnga bevosita qo‘l 
uriladi. Shunga ko‘ra, 
muharrir matnning 
mazmuniy va sintaktik 
qurilishini hisobga 
olishi lozim.
 
 

---

54 
 
- birikmalarni ma’nodosh so‘zlarga, sodda yoyiq gaplarni yig‘iq gaplarga, 
qo‘shma  gaplarni  sodda  gaplarga,  ko‘chirma  gaplarni  o‘zlashtirma  gaplarga 
aylantirish; 
- matnni qisqa mazmunli tarkibiy qismlarga ajratish; 
-  birikmalarni  va  boshqa  tasviriy  ifodalarni  sodda  va  ixcham  shaklga 
keltirish. 
Manbadan  olinayotgan  ko‘chirmalar  hech  bir  o‘zgarishsiz,  qo‘shtirnoq 
ichida  keltirilishi  va  manbasi  aniq  ko‘rsatilishi  shart.  Matnda,  ayniqsa,  rasmiy 
matnlarda  kishilarning  ismi-familiyasini,  lavozimlarini,  tashkilot,  muassasalar 
nomlarini, geografik joy nomlarini yozishda har xillikka yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi.   
Umuman,  bu kabi holatlarni  yozish va  tahrir  qilishda  ma’lum  me’yorga 
keltirilgan, 
ko‘pchilikka 
ma’qul 
bo‘lib, 
tilda 
qonun-qoidalar 
bilan 
mustahkamlangan variantlardan foydalanish lozim.