Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

2. Ixtisoslikka oid matnga termin tanlash. 
Ixtisoslikka oid matn tuzishda esa quyidagilarga e’tiborni qaratish lozim: 
- matnning qaysi nutq uslubida yozilishi kerakligini oldindan bilish; 
-  ixtisoslikka  oid  so‘z  va  shartli  belgilarni  to‘g‘ri  tanlay  olish  va  o‘rinli 
joylashtirish; 
- so‘z va terminlarni imlo me’yorlariga rioya qilgan holda yozish; 
-  tanish  bo‘lmagan  yoki  faol  qo‘llanmaydigan  termin,  shartli  belgi  yoki 
qisqartmalarga qavs ichida izoh berish; 
Matnda ba’zan bir-
biriga zid gaplar 
berilib qoladi. 
Masalan: Bozorda 
xorijdan keltirilgan 
mahsulotlar juda 
ko‘p,  lekin ular juda 
qimmat. 
 
Muvaffaqiyatli 
tuzilmagan gap ham 
mantiqning buzilishiga 
olib kelishi mumkin: 
Ferma jonkuyarlari olti 
oylik davlatga sut sotish 
rejasini muddatdan 
oldin bajardilar 
(gazetadan). 
 
     2-reja:   ► 

---

50 
 
-  ixtisoslikka  oid  terminlarni  boshqa  tillardan 
o‘zlashtirish va so‘z yasashda milliy tilning tabiatini 
nazarda tutish; 
-terminlarni 
o‘rinsiz  takrorlanishiga  yo‘l 
qo‘ymaslik,  ularninng  ta’sirchanligini  oshirish 
maqsadida 
leksik, 
morfologik 
va 
sintaktik 
sinonimiya  imkoniyatlaridan  o‘rinli  foydalanish  va 
boshqalar. 
Umuman  ixtisoslikka  oid  so‘z  va  terminlarni 
to‘g‘ri tanlash hamda qo‘llash nutq madaniyatining, 
kasbiy  bilimdonlikning  muhim  sharti  hisoblanadi. 
So‘z  va  termin  tanlashda    quyidagilarga  e’tibor 
berish zarur: 
-  so‘zning  lug‘aviy  ma’nosini  bilgan  holda 
tanlash; 
-  tanlangan  terminni  aniq  talaffuz  eta  olishni 
nazarda tutish; 
-  so‘zning,  terminning  tushunarli  bo‘lishini 
hisobga olish; 
-  terminning  ma’no  xususiyatiga  asoslanib, uni 
maqsadga muvofiq tarzda tanlash; 
-  baynalmilal  terminlarni  adabiy  tilning  leksik 
me’yoriga muvofiq holda tanlash;  
- terminni matn mazmuniga mos tarzda tanlash; 
- 
so‘z  va  terminni  matnning  uslubiy 
xususiyatiga mos ravishda tanlash. 
 
Tahrir ma’naviyat, 
madaniyat va 
ma’rifatga bevosita 
daxldor jarayondir. 
Tahrir so‘zi arabcha 
bo‘lib, yozma ishni, 
asarni tuzatishlar 
kiritib yaxshilash, 
tuzatish ma’nolarini 
anglatadi. 
 
Matn  tuzishda  so`z  va  
terminlarga alohida  
ahamiyat  berish lozim. 
So`zlarning   lug`aviy   
ma`nosini bilgan  holda   
ishlatish,  terminlarni 
to`g`ri  va  to`liq  
talaffuz  eta olish, 
matnga  mos  terminni   
tanlash kerak. 
 
Ixtisoslikka oid  matn 
tuzishda quyidagilarga 
e’tibor berish zarur: 
- nutq  uslubini  to`g`ri  
tanlash; 
- imlo qoidalariga e`tibor 
berish; 
- noma`lum  termin 
larning izohini  berish; 
- o`rinsiz  takrorlarga 
yo`l  qo`ymaslik; 
- ixtisoslikka  oid  
terminlardan 
o`rinli  foydalanish. 
 
 
 

---

51