Toshkent moliya instituti "tasdiqlayman"

Tahrir  jarayonida  ishlatiladigan  umumiy  texnik  qoidalar 
quyidagilar:  
  - bitta harfni olib talash (xato – xat, ziyrak- 
zirak); 
  -  bir  necha  harfni,  so‘zni,  qatorni  olib 
tashlash  (kitoblaringiz  –  kitobingiz);  -  ikki  yoki  undan 
ortiq  qatorni  olib  tashlash  (U  ertalab  gulqand  bilan 
nonushta  qilishni,  peshinda  kibili  sho‘rva  va  qizil 
gulning  bargi  bilan  solingan  musallas  ichishni  yaxshi 
ko‘rsa,  o‘zbek  tilida  soflikni  saqlashni  ham  shuncha 
sevardi:  hatto  samovar  o‘rniga  o‘ziqaynar,  elektr 
o‘rniga  simchiroq,  deb  so‘z  to‘qib  yurardi  –  U  o‘zbek 
tilida  soflikni  saqlashni  sevardi:  samovar  o‘rniga  o‘ziqaynar,  elektr  o‘rniga 
simchiroq, deb so‘z to‘qib yurardi); 
  -  bir  yoki  bir  necha  so‘zni  qo‘shish  (o‘qigan  asarlardan  ma’lum 
bo‘ldiki  –  o‘qigan  asarlardan  shu  narsa  ma’lum 
bo‘ldiki); 
  -  so‘zni  yoki  matnning  ma’lum  qismini 
boshqa  joyga  ko‘chirish  (Saidiy  hujrasiga  yarim 
kechada  qaytib  keldi  –  Saidiy  yarim  kechada 
hujrasiga qaytib keldi); 
  -  katta  harfni  kichik  harfga  yoki  kichik 
harfni  katta  harfga  almashtirish  (Samarqand  davlat 
universiteti – Samarqand Davlat universiteti); 
  -  bir  yoki  bir  necha  harflarni  boshqasi 
bilan  almashtirish  (islohat  –  islohot,  hokozo  – 
hokazo); 
  -  yonma-yon  turgan  harf  va  so‘zlarning  joyini  almashtirish  (turpoq  – 
tuproq, yog‘mir-yomg‘ir); 
  - yangi qator (abzats) dan boshlash; 
Nashr turlari va xillari 
rang-barangdir va 
ularning tahririda 
o‘ziga xos talab, 
muammolar mavjud. 
Siyosiy, ijtimoiy-
ommaviy, adabiyotlar 
matnining tahriridagi 
asosiy mezonlar – 
ishonarlilik, 
dalillanganlik, 
asoslanganlikdir.
 
Ilmiy nashr matnida 
ilmiy uslub marom va 
mezonlarga 
asoslaniladi: bayonning 
xosliligi, mantiqiyligi, 
isbotlanganligi, 
tasvirlash, ta’riflash, 
tahlil va muhokama 
yuritishning lisoniy-
uslubiy o‘ziga xosligi. 
Ilmiy matnlarda turli xil 
ishoralar, chizma va 
formulalar, hisob-
kitoblarni berish 
usullari va tartiblaridan 
foydalaniladi.
 

---

56 
 
  - oraliq yo‘qotish (kit oblar – kitoblar, qa lamlar-qalamlar); 
  - oraliq hosil qilish (buyerda – bu yerda); 
  - yangi qator (abzats) ni bekor qilish 
Quruq  bayonchilik  va    safsatabozlikdan, 
yuzaki 
va 
sayoz 
sharhlardan, 
ko‘chirma 
(sitata)bozlikdan qochish zarur.  
Ijtimoiy-siyosiy  nashrlar  matn  qurilishidagi 
o‘ziga  xoslik  -  tashviqot  va  targ‘ibot  bo‘lib,  unda 
lisoniy-uslubiy 
vositalarni 
tanlash 
va 
qo‘llash 
tamoyillariga  e’tibor  beriladi.  Siyosiy-mafkuraviy  atamalarni  qo‘llashning  o‘ziga 
xosligi  –  ommaviylik,  tushunarlilik  va  ta’sirchanlikni  ta’minlovchi  omillarga 
asoslanadi.  Ijtimoiy-siyosiy  nashrlar  tahririda  rasmiy  nutq  uslubi  maromlariga 
asoslanish lozim. 
Ilmiy-texnikaviy nashrlar oldiga qo‘yiladigan talablar juda jiddiydir va 
nashrning  kimga  mo‘ljallanganligiga  bog‘liq.  Ilmiy  adabiyotning  janr  turlari  va 
lisoniy-uslubiy, matniy o‘ziga xos bo‘lib, ularning turlari va ularning bayon qilish 
tarzi, matn qurilishi turlichadir. Ilmiy-texnikaviy adabiyotlarda milliy atamalardan, 
ko‘chirmalardan  foydalaniladi,  manbalarga  havola 
qilinadi. 
Ilmiy-ommabop 
adabiyotlar 
ijtimoiy-
ma’rifiy  maqsadga  yo‘naltirilgan  bo‘ladi  va  ilmiy 
bilimlarni  ommalashtirishga  xizmat  qiladi.  Ilmiy-
ommabop bayon oldiga qo‘yiladigan asosiy talablar -  
matnning  mantiqiy,  lisoniy,  uslubiy  sifatlariga 
asoslanadi.  Sof  ilmiy  bayondan  “qochish”  zarur. 
Ilmiy-ommabop  nashrlar  uchun  xos  bo‘lgan  matniy, 
lisoniy, uslubiy nuqsonlarni bartaraf etish zarur. 
Ilmiy  axborot  beruvchi  adabiyot  turlari 
ko‘p  bo‘lib,  birlamchi  va  ikkilamchi  axborotlardan 
tashkil topadi: nashr etilgan va nashr etilmagan axborotlar. Bularda axborotni qayta