Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

Ishlab chiqarilmagan nomoddiy
aktivlar ishlab chiqarishdan tashqari 
jarayonda vujudga keladi va ulardan foydalanish huquqi mos ravishda yuridik yoki 
hisob harakatlari orqali amalga oshiriladi. Ular jumlasiga foydalanuvchiga 
faoliyatning ma’lum turi bo’yicha shug’ullanishga ruxsat beruvchi va boshqa 
sub’ektlar uchun mazkur faoliyatni ta’qiqlovchi hujjatlar kiradi. Aktivlarning 

---

196 
yuqorida ko’rsatilgan guruhi patentlar, mualliflik huquqi, ijara shartnomlari va 
boshqa shartnomalarni o’z ichiga oladi.
Moliyaviy aktivlar
ning xarakterli tomoni shunda namoyon bo’ladi-ki, 
ularning ko’p qismi moliyaviy majburiyatlarga teskari ta’sir etadi. Moliyaviy 
majburiyat bir tashkilot ikkinchi tashkilotga moliyaviy resurslarini taqdim etganda 
sodir bo’ladi. Bu holatda kreditor mablag’lari uning moliyaviy aktivi hisoblanadi, 
chunki qarzdor tashkilot uning mablag’laridan foydalanganligi uchun to’lov 
to’laydi. Qarzdor tashkilot uchun olingan moliyaviy mablag’lar majburiyatdir. 
Monetar oltin
– bu mamlakatning pul-kredit siyosatini amalga oshiruvchi 
boshqaruv tashkilotlarida moliyaviy aktiv sifatida saqlanadigan oltin hisoblanadi. 
Qolgan barcha korxonalar, tashkilotlar va jismoniy shaxslar qo’llaridagi oltin va 
oltin buyumlari milliy hisoblar tizimida tovar yoki aylanma mablag’lar zaxirasi 
sifatida aks etadi. 
Naqd pullar
moliyaviy aktiv sifatida o’zining tarkibiga muomalada mavjud 
bo’lgan shu mamlakatning yoki boshqa mamlakatning barcha pul birliklarini oladi. 
Shu bilan birga mamlakatdagi muomalada bo’lmagan yubiley va kollektsiya 
tariqasida saqlanayotgan tangalar moliyaviy aktivning naqd pullar tarkibiga 
kirmaydi. 
Depozitlar ham naqd pul singari to’lov vositasi sifatida ishlatilishi mumkin. 
Shu bois ular M2-pul agregati orqali keng ma’nodagi pul massasi tarkibiga kiradi. 
Depozitlarni hisob raqamlaridan jamg’armada mavjud mablag’ doirasida naqd pul 
shaklida olib, ishlab chiqarishda ishlatish ham mumkin yoki hisob cheklari orqali 
foydalanish mumkin.