Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

 
 
2. Aholi harakati statistikasi 
 
Aholining harakati ko’rsatkichlari mazmunan bir-biridan farq qiluvchi ikki 
guruh ko’rsatkichlarini o’z ichiga oladi.
Birinchi guruhga aholining tabiiy harakatini, tug’ilishi va o’lishini, nikohdan 
o’tganlar va ajralganlar sonini, ikkinchi guruhga esa aholining migratsiyasini 
tavsiflovchi ko’rsatkichlar kiradi (10.2-jadval). 
O’zbekiston aholisi tez sur’atlar bilan o’suvchi mamlakatlar qatoriga 
kiradi.Bunga quyidagi omillar katta rol’ o’ynab keldi: aholining jinsiy nisbati 
va yosh tarkibida mavjud bo’lgan ustunlik, bu omil nikohlanish uchun qulay 
sharoit yaratadi, umumiy aholi tarkibida aholini takror barpo qilishda ishtirok
etuvchilar salmog’ini oshiradi; nikohlanish darajasining sobiq umumittiroq
o’rtacha ko’rsatkichlardan yuqori bo’lishi uylanmagan va turmushga chiqmagan 
shaxslar salmog’ining ozligi: nisbatan barvaqt uylanish va turmushga chiqish
odatda; aholining tabiiy faolroq ishtirok etuvchi qishloq aholisi salmog’ini
yuqoriligi, mahalliy aholi o’rtasida migratsiya harakatining nisbatan pastligi; 
yuqori yoshdagi ayollarning farzand ko’rishdagi faol ishtiroki va shu boisdan 
milliy an’anaga aylangan serfarzandlik udumi; mahalliy millat ayollari
anchagina qismining ijtimoiy ishlab chiqarishga ishtirok etmasligi; demografik
madaniyatning nisbatan pastligi va dinni taassuf ta’siri ostida homila sun’iy
cheklash usulining uncha tarqalmaganligi. 

---

161 
2-jadval 
Aholi harakati ko’rsatkichlari 
№ 
Ko’rsatkichlar 
Hisoblash tarkibi 
Izohlar 
I. Tabiiy harakat ko’rsatkichlari 
1. 
Tug’ilish koeffitsienti 
(
t
K
) 
А
A
K
tug
t
1000
'


'
tug
A
-tug’ilganlar soni 

-aholining o’rtacha soni 
2. 
O’lish koeffitsienti(
'
o
K
) 
А
A
K
l
o
o
1000
'
'


l
o
A
'
-o’lganlar soni 
3. 
Mutloq tabiiy o’zgarishi 
(
'
TO

) 
l
o
tug
A
A
TO
'
'
'



4. 
Tabiiy o’zgarishi
koeffitsienti (
'
to
K
) 
А
A
A
K
l
o
tug
to
1000
)
(
'
'
'



yoki 
'
'
o
t
to
K
K
K


5. 
Maxsus tug’ilish 
koeffitsienti (
mt
K
) 


А
A
K
tug
mt
1000
.
'
A’-15-49 yoshdagi ayollarning 
o’rtacha soni
6. 
Maxsus, 1 yoshgacha 
bolalar o’limi 
koeffitsienti (
'
bo
K
) 
0
3
1
1
3
2
'
1000
N
N
˜
K
bo



m-joriy yilda tug’ilganlar sonidan
1 yoshgacha o’lganlar soni; 
N
0 
va N
1
-o’tgan va joriy yilda
tug’ilganlar soni 
II. Mexaniq harakat ko’rsatkichlari
7. 
Kelganlar koeffitsienti 
(
kel
K
) 
А
KEL
K
kel
1000


KEL
-mazkur aholi punktiga 
domiy yashash uchun kelgan aholi 
soni 
8. 
Ketganlar 
koeffitsienti(
ket
K
) 
А
KET
K
ket
1000


KET
- mazkur aholi punktidan 
boshqa aholi punktiga doimiy 
yashash uchun ketganlar soni 
9. 
Mexaniq o’zgarishi 
koeffitsienti(
'
mo
K
) 
А
KET
KEL
K
mo
1000
)
(
'



yoki 
ket
kel
mo
K
K
K


'
10. Mutloq mexaniq 
o’zgarishi (
'
MO

) 
KET
KEL
MO



'
3-jadval