Toshkent moliya instituti sirtqi fakulteti investitsiya va innovatsiya fanidan

3. Mahsulot va resurslarga bo’lgan talabni aniqlash.
Korxonalar xo’jalik faoliyatining natijalari ko’p jihatidan ulardagi mavjud resurslardan qanday foydalanganligiga bog’liq bo’ladi. Shu sababli korxonalardagi mavjud resurslardan samarali foydalanish tahlili moliyaviy holat tahlilining muhim ajralmas qismi hisoblanadi. Korxonadagi mavjud resurslardan samarali foydalanish tahlili quyidagi qismlardan tashkil topgan bo’ladi:
1. Mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik va ulardan samarali foydalanish tahlili.
2. Material resurslar bilan ta’minlanganlik va ulardan samarali foydalanish tahlili.
3. Korxonalarning asosiy fondlar bilan ta’minlanganlik va ulardan samarali foydalanish tahlili.
Korxona faoliyati samaradorligi ko’pincha ishlab chiqarilgan mahsulot(ish va xizmat)lar xajmi bilan aniqlanadi. Mahsulot (ish va xizmat)lar xajmini quyidagi bog’lanishda berish mumkin:
N^ya,t,r = M_x + MX_x + A_x + D_x + P
Bu erda N^ya,t,r – Yalpi, tovar va realizatsiya qilingan mahsulot xajmi;
M_x – korxonaning shu mahsulot xajmini ishlab chiqarish uchun qilingan material xarajatlari;
MX_x – mehnat xaqiga, ajratmalari bilan birgalikda qilingan xarajatlar;
A_x – amortizatsiya xarajatlari; D_x – davr xarajatlari;
P – olingan moliyaviy natija.
Realizatsiya qilingan mahsulot deganda (N^r) xaridor va buyurtmachilarga ortib jo’natilgan mahsulotning (joriy yoki taqqoslanadigan) baholardagi xajmi tushuniladi.
Tovar mahsuloti deganda (N^t) barcha ishlab chiqarish bosqichlaridan o’tgan, to’la butlangan, texnik nazorat bo’limidan o’tgan va omborga topshirilib, sotishga mo’ljallangan mahsulot xajmi tushuniladi.
Yalpi mahsulot deganda (N^ya) tovar mahsuloti xajmiga tugallanmagan ishlab chiqarish xarajatlari qo’shilgan qiymatdagi mahsulot xajmi tushuniladi.
Bundan tashqari sanoatning ayrim tarmoqlarida normativ ishlav berish qiymati (NIQ) va normativ sof mahsulot (NSM) tushunchalari xam qo’llaniladi.