Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov



Download 3,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet106/233
Sana01.08.2021
Hajmi3,72 Mb.
#134878
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   233
Bog'liq
Ш.Ташматов. Иктисодий таълимотлар тарихи

Unumli  mehnat  nazariyasi.  J.S.Millning  bu  nazariyasi  o‗z 
mohiyatiga  ko‗ra  A.Smit  nazariyasi  bilan  hamohang.  J.S.Millning 
ta‘kidlashicha faqat unumli mehnat (natijasi ko‗rinib turadigan mehnat) 
“boylik”  ya‟ni  “moddiy  ne‟matlar”ni  yaratadi.  Uning  nazariyasidagi 
yangilik  shundan  iboratki,  mulkni  muhofaza  qiluvchi  mehnatni  va 
jamg‗armalarni  ko‗paytirishga  imkon  beruvchi  malakaga  ega  bo‗lish 
uchun sarflanadigan mehnatni ham unumli, deb hisoblaydi. J.S.Millning 
tasdiqlashicha  agar  bu  iste‘mol  ―jamiyatning  ishlab  chiqaruvchi 
kuchlarini  qo‗llab-quvvatlasa  va  ko‗paytirsa‖,  unumli  mehnatdan 
keladigan  daromadlar  unumli  iste‘mol  hisoblanadi.  Uningcha  unumsiz 
mehnatdan  keladigan  har  qanday  daromad  bu  faqat  unumli  mehnat 
bilan  yaratilgan  daromadning  oddiy  qayta  taqsimlanishidir.  Agar  u 
ishchining  va  uning  oilasining  yashashi  uchun  zarur  bo‗lgan  vositalar 
                                                           
20
 
History of economic thought. Harry Landreth, David C. Colander 171-172-b.
 


156 
minimumini  ta‘minlasa  hatto  ish  haqi  iste‘moli  unumli  hisoblanadi, 
uning ―zeb-ziynat‖ keltiradigan qismi esa unumsiz hisoblanadi.  
J.S.Mill 
qiymat, 
almashuv 
qiymat, 
iste‘mol 
qiymat 
tushunchalarini  ko‗rib  chiqadi.  Uningcha,  qiymat  ishlab  chiqarish 
sohasiga  emas,  balki  muomala  sohasiga  xos  hodisa  hisoblanadi  va  bir 
tovarni  boshqa  tovarga,  shu  jumladan,  pulga  ayirboshlash  uchun 
xarakterli  bo‗lgan  o‗rtadagi  nisbat  hisoblanadi;  bunday  nisbat  bozorda 
o‗rnatiladi.  Qiymat  (qimmat)  nisbiy  tushuncha  bo‗lganligi  sababli  u 
barcha  tovarlar  bo‗yicha  birdaniga  oshishi  mumkin  emas.  Almashuv 
qiymat  (tovar  bahosi)  talab  va  taklif  muvozanatlashgan  nuqtada,  ya‘ni 
talab va taklifga qarab o‗rnatiladi, ishlab chiqarish xarajatlari esa taklifni 
aniqlab  beruvchi  omil  sifatida  tavsiflanadi.  Tovar  qiymatning  puldagi 
ifodasi,  uning  bahosi  hisoblanadi.  Baho  bevosita  raqobat  asosida 
o‗rnatiladi.  Raqobat  esa  xaridor  arzon  olishga,  sotuvchi  esa  qimmat 
sotishga  intilishi  sababli  kelib  chiqadi.  Erkin  raqobatda  bozor  bahosi 
talab  va  taklif  darajasiga  qarab  o‗rnatiladi.  Aksincha,  «monopolist  o‗z 
ixtiyoricha  xohlagan  yuqori  bahoni  o‗rnatishi  mumkin,  faqat  u  xaridor 
sotib olishi yoki xohishi mumkin bo‗lgan bahodan yuqori bo‗lmasa bas; 
ammo bunga u faqat taklifni kamaytirish yo‗li bilan erishishi mumkin». 
Uzoq  davr  mobaynida  tovar  bahosi  uning  ishlab  chiqarish 
xarajatlaridan past bo‗lishi mumkin emas, negaki hech kim o‗z zarariga 
ishlashni xohlamaydi. Shuning uchun talab va taklif o‗rtasidagi barqaror 
muvozanat  «qachonki  buyumlar  bir-biriga  faqat  ularning  ishlab 
chiqarish xarajatlariga mos ravishda ayirboshlangandagina o‗rnatiladi». 

Download 3,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   233




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish