Toshkent moliya instituti rasulova d. V., Xotamov I., Asatullaev X. S. Biznesni tadqiq etish usullari

6.4. Strategik qiymat tahlili

Kompaniyada yuzaga kelgan vaziyatni eng aniq ko’rsatadigan indikatorlardan biri uning o’z raqobatchilariga nisbatan narx mavkesidir. Bu maxsuloti kam differentsiyalashgan tarmoqlarga taallukli bulib, kompaniya xar qanday sharoitda ham uz raqiblaridan orqada kolmasligi kerak, aks xolda raqobatli mavqeini kuldan boy berib kuyishi mumkin. Raqobatchilarning xarajatlaridagi farqlarga quyidagilar sabab bo’lishi mumkin: xom ashyo, materiallar, tarkibiy qismlar, energiya va shu kabi omillarning
narxlaridagi farqlar; asosiy texnologiyalar, asbob-uskunalarning farqlari; ishlab chiqarish birliklarining kattaligi turlicha bo’lgan- ligi ishlab chiqarishning kumulyativ ta’siri, ishlab chiqarish unumdorlik darajalari, turli soliq sharoitlari, ishlab chiqarishni tashkil qilish darajasi va xokazolar tufayli ichki tannarxlardagi farqlar; inflyatsiya va valyuta kurslarining o’zgarishiga kuchli bog’liqdik;
-transport xarajatlaridagi farqlardaksimot kanallariga sarflanadigan xarajatlardagi farqlar. Strategik qiymatli tahlilda asosiy e’tibor firmaning uz raqiblariga nisbatan qiymat mavqeiga karatiladi. Iste’molchilarning narxlarigacha bo’lgan qiymat manzarasini aks ettiradi. Ushbu jadval xarakatlar - xarajatlar zanjirida raqobatchi firmalar bir-biridan eng katta farq kiladigan uchta asosiy soha borligini kursatadi: ta’minot sohasi, taqsimot kanallarining ilg’or qismlari, kompaniyaning o’z ichki faoliyati. Agar firma zanjirning orqa yoki oldingi qismlarida raqobatbardoshlikni ko’ldan boy bersa, u raqobatbardoshlikni tiklash maqsadida uz ichki xatti-xarakatlarini o’zgartirishi mumkin.
Qiymat bo’shliklari asosan zanjirning orqa qismida yotsa, firma quyidagi olti xil strategik xatti-xarakatlarni amalga oshirishi mumkin:

• 
  etkazib beruvchilar bilan o’zi uchun qulay narxlar to’g’risida kelishib olishi;
  
• 
  etkazib beruvchilar bilan ularning xarajatlarini kamaytirish maqsadida ish olib borishi;
  
• 
  moddiy xarajatlarni nazorat qilish uchun orqaga tomon in tegratsiyalanishi;
  
• 
  taqsimotning narxlari makbul bo’lgan yangi manbalarini topishi;
  
• 
  zanjirning boshka qismlarida tejamkorlik evaziga farqni kamaytirishga urinishi mumkin.
  

Qiymat buyicha raqobatbardoshlikning boy berilishiga sabab zanjirning ichki sohalarida bo’lsa, quyidagilarni amalga oshirish maqsadga muvofivdir:
byudjetning ichki moddalarini taftish qilish;
-ishchilarning va kimmatbaho asbob-uskunalarning mehnat unumdorligini ko’tarishga urinish; ba’zi texnologik jarayonlarni firmaning o’zida emas, balki chetda bajarish
foydalirok bo’lish-bo’lmasligini o’rganib chiqish;
- resurslarni tejovchi texnologik yangiliklarni investitsiyalash;
-qiymatning xavf tug’dirayotgan tarkibiy qismlarini ishlab chiqish va asbobuskunalarni yangi investitsiyalar ob’ekti sifatida ko’rib chiqish; maxsulotning qiymatini kamaytirish maqsadida uni yangilash va xokazo.
Firmaning raqobat mavqei kuchini badolash.
Qiymat, raqobat mavqeini baholashga qo’shimcha ravishda kompaniyaning raqobat mavqei va raqobatchilik kuchini umumiy tahlil qilish talab qilinadi. U quyidagi savollarga javob berishi kerak:
Firmaning bugungi raqobat mavqei kanchalik kuchli?
-Bugungi strategiyadan foydalanilganda raqobat mavqeining qanday o’zgarishini kutish mumkin?
Firmaning qanday raqobat ustunliklari bor?
Firmaning raqobat mavkelarini baholash uchun muvaffakiyatning asosiy omillari buyicha balli baholar shkalasidan foydalani ladi. Bunda firma va uning raqiblari buyicha ana shunday omillar solishtirib kuriladi.