|
Master
CardkartalariorqalivabundantashqariWebmoney, Qiwi, Perfect Money,
Advcash,
Payeer,
Paypalhamdaboshqaturdagielektronhamyonlarorqalisotibolishmumkin.
Agardasiz
2010
yilda
0,003
kursbo’yicha
100
dollargabitkoinsotibolganbo’lsangiz, bugungikungakelibuningqiymati 153
milliondollardanoshganbo’laredi.
Biroqbitkoinyagonakriptovalyutaemas,
xozirgivaqtdaundantashqariboshqabirqanchaturdagikriptovalyutalarhammavju
d. Quyidaularhaqidabirqanchaqiziqarli ma’lumotlarkeltiramiz.
7.3. Elektron tijoratda blokcheyn texnologiyalari va smart kontraktlar
Endiblokcheynlarningmohiyativaamaliy-iqtisodiyahamiyatihaqidahamyana
birozto’xtalibo’tamiz.
Ko’pincha
“Blokcheyn
—
ma’lumotlarnisaqlashuchuntaqsimlanganreyestr (ruyhat)…” debtushuntiriladi.
Ushbuizohnibirnechamartaeshitgan,
biroqhechnarsanitushunmaganbo‘lishingizmumkin.
Shuninguchunbuatamaningklassikma’nosinikeltiribo’tamiz: Blokcheyn — bubir-
biribilaninternetorqalibog‘langanko‘plabkompyuterlardabirvaqtningo‘zidasaqlanuv
chitaqsimlanganma’lumotlarbazasidir.
Uningnegakerakliginimisolyordamidatushuntirishosonroq.
AQShdagiakangizgabankjo‘natmalariorqali
100
dollaryubordingizdebtasavvurqiling.
Jo‘natmashaklinito‘ldirganingizdanso‘ng,
bankxodimishahsiyhisobingizdanpulniyechibolib,
unihalqaroo‘tkazmalaruchunbankningyagonahisobigao‘tkazadi.
Shundanso‘ng,
boshqaxodimbupullarniagentbankninghisobigao‘tkazadi,
uesa,
o‘znavbatida,
pullarniAQShgao‘tkazadi.
Uyerdao‘tkazmangizaynanshutahlitakangizningshaxsiyhisobigatushadi.
Jo‘natmadavomidahechkimxatogayo‘lqo‘ymaganbo‘lsa, uchkuno‘tibakangiz 97
dollarnioladi
(barchabanklarningkomissionlariolinganidanso‘ng,
albatta).
Biroqengqo‘rqinchlisi, shuuchkunichidanasiz, vanasizningakangiz, qolaversa,
bankirlardanhechbiriaynivaqtdapullaringizqayerdaekanliginivaularninghisobinikim
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
yuritayotganliginibilmaydi.
Serverningkutilmagandabuzilibqolishi,
bankxodimininginsofsizligiyokixakerlikhujumiuzoqsurishtiruvlarningboshlanishig
asababbo‘lishimumkin. Axir bu kabi hodisalar hisobingizdagi pullar bilan ham
sodir bo‘lishi mumkin-ku. Demak, siz har kuni tizimga umid qilasiz va
bankingizga ishonasiz, bu esa o’ziga hos bir muammo. Hozirda blokcheynlar
asosan kriptovalyuta jo‘natmalari uchun foydalanilmoqda. Biroq shu bilan bir
vaqtda u turli tashkilotlarning turli-tuman maqsadlarini amalga oshirish uchun ham
faol joriy etilmoqda. Blokcheynning afzalligi uning shaffof, tezkor, soddaligi va
qiymatida. Siz kriptovalyuta yoki biror-bir ma’lumotni blokcheyn orqali jo‘natgan
bo‘lsangiz,
bunday
jo‘natma
haqida
ma’lumotni
o‘zgartirish
yoki
qalbakilashtirishning umuman imkoni yo‘q. Chunki bu jarayon butun dunyo
bo‘yicha yuz minglab kompyuterlar tomonidan tasdiqlanadi. Aynan ushbu
kompyuterlarda ushbu ma’lumotning ko‘plab nusxalari saqlanadi — ular bilan
istalgan foydalanuvchi istalgan vaqtda tanishishi mumkin. Jo‘natma jarayoni
markazlashmagan holda bor-yo‘g‘i bir necha daqiqa vaqt oladi va bank
jo‘natmasidan bir necha o‘n marta arzondir. Agar siz pullarni yoki qandaydir
ma’lumotni blokcheynda saqlasangiz, ushbu qaydlar hech qachon yo‘qolib
ketmaydi yoki soxtalashtirilmaydi. Bozorning istalgan ishtirokchisi istalgan
daqiqada moliyaviy ahvolingizga ishonch hosil qilishi mumkin. Blokchenda hech
qanday uchinchi tomon yoki vositachi ishtirokisiz, to‘liq shaffoflik va hisoblar
aniqligining matematik kafolati ta’minlab beriladi.
O’zbekiston Respublikasida blokcheyn bilan ishlashga Toshkent shahrida
joylashgan «Mirzo Ulugbek Innovation Center» innovatsiya markazi qoshidagi
taqsimlangan reestr texnologiyalari (blokcheyn) bo’yicha vakolatlar markazi
mas’ul tashkilot bo’lib hisoblanadi. Ushbu taqsimlangan reestr texnologiyalari
(blokcheyn) bo’yicha vakolatlar markazi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
2018 yil 19 fevraldagi PQ-3549-sonli “O’zbekiston Respublikasi Axborot
texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligini Faoliyatini
tashkil etish to’g’risida”gi Qarorining ijrosini ta’minlash maqsadida tuzilgan.
Xususan, 2018-2019 yillarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari tizimini
Toshkent Moliya instituti
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva
tubdan takomillashtirish bo'yicha "Yo'l xaritasi"ning 7-bo’limida belgilangan
"Mirzo Ulugbek Innovation Center" innovatsion markazi qoshida blokcheyn
texnologiyasi imkoniyatlaridan foydalanish shart-sharoitlarni yaratish, kadrlar
salohiyatini
oshirish
hamda
mahalliy
dasturchilarni
tomonidan
ushbu
texnologiyani o’zlashtirishni qo’llab-quvvatlash maqsadida Taqsimlangan reestr
( blokcheyn) texnologiyalari bo'yicha vakolatlar Markazi yaratish ko’zda tutilgan.
Markaz faoliyati bo’yicha hujjatda (kontseptsiyada) tashkil etilayotgan markaz
faoliyatining asosiy yo’nalishlari, maqsadlari, vazifalari, tamoyillari va
faoliyatining tashkiliy-huquqiy mexanizmlari batafsil bayon etilgan. Ushbu
loyihani amalga oshirish uchun mas'ul ijrochilar bo’lib O‘zbekiston Respublikasi
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vaziriligi, Mirzo
Ulug'bek innovatsion markazi va boshqa manfaatdor idoralar hisoblanadi. Hujjatda
(kontseptsiyada) quyidagi atama va aniqlanuvlar qo’llanilgan:
taqsimlangan reestr (blokcheyn) - axborotni o’zida jamlagan, muayyan
qoidalarga muvofiq tuzilgan uzluksiz bloklar zanjiridir (bog'langan ro'yxat).
Ko'pincha bunday bloklar zanjiri nusxalari bir-biridan mustaqil ravishda turli
xil kompyuterlarda (qurilmalarda) saqlanadi.
vakolatlar markazi - tuzilmasining asosiy vazifasi qilib ma'lum bir sohadagi
yangi bilimlarni, tajriba va vakolatlarni izlash va uzatish hamda konsalting,
servis hizmatlari va professional hizmatlarni ko'rsatishdir.
Markaz tuzilishidan ko’zda tutilgan asosiy maqsadlar sifatida quyidagilarni
keltirish mumkin:
taqsimlangan reestr (blokcheyn) texnologiyasining imkoniyatlaridan
foydalanish uchun shart-sharoitlarni shakllantirish;
taqsimlangan reestr (blokcheyn) texnologiyasi sohasida milliy kadrlar
salohiyatini rivojlantirish va mustahkamlash;
ushbu texnologiyani o'zlashtirish uchun mahalliy ishlab chiquvchilarni
qo'llab-quvvatlash;
davlat boshqaruvi hizmatlarining sifatini yaxshilash, idoralararo ish olib
borish samaradorligini oshirish, boshqa davlat vakolatlari bo’yicha
Do'stlaringiz bilan baham: | 
