Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Internet magazinlar bilan bog’liq firibgarliklar 

 

Internet  orqali  sizga  istalgan  narsani  sotib  olishingiz  uchun  ajoyib  takliflar 

qilishlari  mumkin,  ammo  bu  narsaning  qandayligini  ko’rish  va  narsaning 

ko’rsatgichlarini  aniq  bilish  juda  ham  qiyin  bo’ladi.  Ammo  internet  orqali  xarid 

qilishning  bir  qancha  qoidalariga  rioya  qilinsa,  potentsial  firiblar,  muttahamlar, 

tovlamachilar  va  aldamchilardan  samarali  himoyalanish  mumkin.  Masalan, 

mahsulotga juda ham past narx qo’yilgan va sotuv xaqidagi taklifda sotuvchining 

manzili  va  telefoni  yo’q.  Bundan  xulosa  qilish  mumkinki,  sizga  yoki  qalbaki 

maxsulot  taklif  etilayapti  yoxud  sizning  pulingizni  o’zingizni  rozi  qilgan  xolda 

o’marish  rejalashtirilayapti.  Bunday  xolda  erinmasdan  sotuvchiga  qo’ng’iroq 

qiling  va  undan  sizga  ma’lum  bo’lgan  maxsulotning  xususiyatlarini,  texnik 

ko’rsatgichlarini  va  boshqalarni  surishtiring.  Agar  bu  so’rovga  noto’g’ri  javoblar 

va  tushuntirishlar  olsangiz,  internet  magazindagi  xariddan  voz  kechishingiz 

mumkin  bo’ladi.  Undan  tashqari,  sotuvchi  va  kompaniya  xaqida  ko’proq 

ma’lumotlar  yig’ing,  uning  faoliyati  xaqidagi  ma’lumotlar  bilan  tanishing  va 

shundan  so’nggina  ushbu  internet  magazin  bilan  ishlash  kerakmi  yoki  yo’qligini 

xal  qiling.  Tovarni  olishda  esa  kur’yer  tomonidan  yetkazib  berish  xizmatidan 

foydalaning va maxsulotga to’lovni uni olganingizdan so’ng amalga oshiring. 

Fishing 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

 

Fishing  (inglizcha  fishing  –  baliq  ovi)  sizning  plastik  kartangiz 

ma’lumotlarini  o’g’irlashdan  foydalangan  xolda  pul  topish  bilan  bog’liq  bo’lgan 

internet firibgarlik turidir. Buning uchun bir guruh o’zaro kelishib olgan firibgarlar 

Sizga  banklar  va  to’lov  tizimlari  nomidan  elektron  xatlar  jo’natadilar. 

Foydalanuvchiga  qandaydir  bank  sayti  bilan  aynan  bir  xil  bo’lgan  saytga  kirish 

taklif  etiladi.  Bu  bank  taklif  etayotgan  xizmatlardan  foydalanishingiz  uchun  esa 

sizga plastik kartangiz  ma’lumotlarini va pin-kodini ko’rsatish so’raladi. Agar siz 

bu ma’lumotlarni kiritsangiz, firibgarlar ushbu ma’lumotlar asosida xuddi siznikiga 

o’xshash  kalbaki  plastik  kartalar  tayyorlab,  ular  yordamida  sizning  bankdagi 

pullaringizni  o’maradilar.  Demak,  siz  o’z  shaxsiy  ma’lumotlaringizni  firibgarlar 

ko’rsatgan  saytda  qoldirib,  ularga  o’z  mablag’laringizni  o’z  qo’llaringiz  bilan 

topshirasiz-qo’yasiz.  Bunday  firibgarlikning  yana  bir  turi  sifatida  fuqarolarning 

mobil  telefonlariga  bank  nomidan  kredit  to’lovlari  bo’yicha  qarzdorlikni  to’lash 

haqida  qo’ng’iroq  qilinadi.  Agar  fuqaro  ularga  bankdan  hech  qanday  kredit 

olmaganligini bildirsa, «bank xodimi» mojaroga aniqlik kiritish bahonasida undan 

plastik kartasining ma’lumotlarini ko’rsatishni yoki aniqlashtirishni so’raydi. Agar 

bu ma’lumotlar oshkor etilsa, plastik kartadagi pullarga firibgarlar biror bir internet 

magazindan  o’zlari  uchun  kerakli  narsalarni  sotib  oladilar.  Shuni  yoddan 

chiqarmaslik  kerakki,  banklar  va  to’lov  tizimlari  hech  qachon  fuqarolarning 

shaxsiy  ma’lumotlarini  elektron  xatlar  orqali  so’ramaydilar  va  ularning  mobil 

telefonlari  orqali  bu  ma’lumotlarni  aytishni  iltimos  qilmaydilar.  Agarda  ularga 

bunday ma’lumotlar kerak bo’lib qolsa, fuqaro banka shaxsan kelishi taklif etiladi.