Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Virusdan foydalanish asosidagi firibgarliklar 

 

Bunday  turdagi  viruslarning  mohiyati  -  so’ralayotgan  resurslarni 

nusxalangan fiktiv resurlarga qayta jo’natgan xolda almashtirishdir. Bunday ishlar 

eng  ommabop  runet  resurslarida  –  Yandeks,  Rambler,  Mayl,  VKontakte, 

Odnoklassnikilarda xam amalga oshirilganligi ma’lum. Virus bilan «zararlangan» 

kompyuterda  biror  bir  resursning  adresini  tera  turib,  foydalanuvchi  unga  aynan 

o’xshash  firibgarlar  tomonidan  tuzilgan  soxta  serverga  tushib  qoladilar  va  undan 

tizimga  kirish  uchun  kerakli  bo’lgan  ma’lumotlarni  kiritish  so’raladi  (ya’ni, 

foydalanuvchining  login  va  paroli  so’raladi).  Adres  qatorida  saytning  aniq  nomi 

yozilgan  va  tashqi  ko’rinish  original  serverdan  nusxalangani  tufayli,  ko’pchilik 

foydalanuvchilarda  hech  qanday  shubxalanish  yoki  gumon  paydo  bo’lmaydi  va 

---

Toshkent Moliya instituti 

R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 

 

ular o’z login va parollarini kiritadilar. Login va parol kiritilganidan so’ng, hisobga 

olish  yozuvini  «tasdiqlash»  yoki  «faollashtirish»  uchun  minimal  narxdagi  SMS 

jo’natish  so’raladi.  Shunday  qilib,  firibgarlar  nafaqat  abonentlar  hisob 

raqamlaridagi  mablag’larni  yechib  oladilar,  balki  ularning  login  va  parollarini 

bilgan  xolda  ular  nomidan  o’zlariga  kerakli  bo’lgan  ma’lumotlarni  jo’nata  ham 

oladilar.  Masalan,  «Tekinga  firma  nomidan  kattagina  sovg’a  olishingiz  uchun 

bizga  10  dollar  yuboring»,  «Firma  tashkil  etayotgan  lotoreyada  ishtirok  etish  va 

kompyuter  yutib  olish  uchun  5  dollar  yuborishingiz  kifoya  qiladi»,  «Kompaniya 

tashkil  etayotgan  gumanitar  tadbirda  ishtirok  etish  uchun  1  dollar  yuborishingiz 

mumkin» va boshqalar.   Virus  bilan  zararlangan  dasturlarni  yuklab  olish  va ishga 

tushirish  uchun  foydalaniladigan  asosiy  mavzular  jumlasiga  ijtimoiy  saytlardagi 

qo’shimcha funktsiyalar (sovg’alar, VIP-kirish va boshqalar) ni, telefondan SMS 

ma’lumotlarni  o’qib  olishni,  VKontakte  dagi  reytingni  oshirish,  mobil  telefon 

egasining  telefoni  nomeridan  uning  qaerdaligini  (manzilini)  bilib  olish  kabi 

qiziqarli  takliflarni  ko’rsatish  mumkin.  Ko’rsatilgan  ilovaga  o’tilgan  zahoti 

foydalanuvchining  kompyuteri  virusli  dasturni  avtomatik  ravishda  ishga  tushirib 

yuboradi.  Bunday  viruslar  bilan  zararlangan  foydalanuvchilarga  maslahat  sifatida 

ko’rsatilgan resurslarga kiriladigan parollarni darhol o’zgartirishni xamda antivirus 

bazalari  yangilangan  antivirus  dasturlar  ishlatishni  boshlashni  tavsiya  qilish 

mumkin.  Shuni  ham  aytish  kerakki,  ommaviy  saytlarning  resurslari  hech  qachon 

tizimda  qayd  qilingan  foydalanuvchidan yana  bir  marta  qo’shimcha  avtorizatsiya 

qilinishni  so’rashi  mumkin  emas.  Biz  yuqorida  ko’rsatgan  kabi  pul  to’lab,  SMS 

jo’natish  orqali  avtorizatsiya  qilish  amaliyoti  esa  hech  qanday  ommaviy  elektron 

resurslarda mavjud emas.