Toshkent moliya instituti "pensiya ishi" kafedrasi "davlat xaridi"

2. Evropa Ittifoqiga kiruvchi mamlakatlarning davlat xarid tizimini 
boshqarish amaliyoti 
Mazkur  izlanishda  Evropa  Ittifoqiga  kiruvchi  mamlakatlarning  davlat  xarid 
tizimini boshqarish amaliyotini tadqiq etamiz. 
G’arb  davlatlarning  hukumatlari  davlat  xaridi  bo’yicha  me’yoriy-huquqiy 
bazani  takomillashtirish  bo’yicha  amaliy  ishlarni  birinchi  bo’lib  boshlashga 
undagan  asosiy  sabablar  sifatida,  ushbu  davlatlar  hukumatlarining  o’z  xalqi 
oldidagi  majburiyatlarni  bajarishga  intilib,  hukumatlarning  davlat  va  kommunal 
xarajatlarining  yuqori  darajada  amalga  oshirishi,  korruptsiya  bo’yicha  noxush 
hollarning tez-tez yuz berishi kabilarni ko’rsatish mumkin. 
Ishtirokchi  mamlakatlarning  ko’pligi,  ulardagi  davlat  xaridi  miqdorining 
turli  darajada  ekanligi,  rivojlanish  darajasi  va  davlat  sektorining  hajmi  Evropa 
ittifoqida(EI)  davlat  xaridini  tartibga  solish  bo’yicha  qonunchilikni  ishlab 
chiqishda  maxsus  yondoshuvni  talab  etdi.  Bugungi  kunda  EI  mamlakatlarida 
davlat xaridini tartibga solish, uning hajmidan va boshqa shartlardan kelib chiqib, 
uch darajada tartibga solinadi: milliy, EI  qonunchiligi hamda xalqaro qonunchilik 
asosida. 
EIda  davlat  xaridini  xalqaro  darajada  tartibga  soluvchi  qonunchilik  sirasiga 
avvalo,  Xalqaro  savdo  tashkiloti  (XST)ning  “Hukumat  xaridi  to’g’risida”gi 
Kelishuvni  ko’rsatib  o’tish  mumkin.  EI  darajasida  tartibga  solish  esa,  davlat 
ehtiyolari  uchun  xaridni  yagona  shartlar  asosida  amalga  oshirishni  ta’minlovchi 
qator huquqiy aktlar mavjud
39
. Shuni ta’kidlash joizki, 2004 yildan 2006 yilgacha 
bo’lgan davr, o’tish davri sanalib, bir paytda “eski” yo’riqnomalar bilan bir vaqtda 
uning  o’rnini  bosuvchi  “yangi”  yo’riqnomalar  bilan  parallel  ravishda  amal  qildi. 
EIda  davlat  xaridini  tartibga  soluvchi  huquqiy  bazani  takomillashtirish  quyidagi 
yo’nalishlarni o’z ichiga oladi
40
: 

 
odatda,  tabiiy  monopoliyalar  sanaluvchi  ayrim  iqtisodiyot  sektorlarini 
(suv  ta’minoti,  energetika,  transport  va  pochta  xizmatlari  sohasi)  davlat  xaridi  
buyicha umumiy qonunchilikning amal qilish doirasidan chiqarish; 

 
 yangicha biznesni yuritish va hisob shakllari: kontsessiya hamda xususiy 
va davlat sektori o’rtasidagi boshqa shakldagi hamkorlik; 

 
elektron xaridni tashkil etish.