Toshkent moliya instituti moliyaviy menejment fakulteti

6-jadval
^{“AGROFIRMA QO’YLIQ” hususiy firmasining mehnat unumdorligining ortishi19}

Nomi	O’lchov birligi	2015 yil amalda	2020 yil prognoz	O’sish sur’atlari, %
Ishlar hajmi	Mln. so’m	2738,3	5500,0	200,8
Fan-texnika ishlanmalarini bajaruvchi xodimlar soni	Kishi	29	45	155,8
Mehnat unumdorligi (bir oyda ishlab chiqarish)	Ming so’m	679,1	1018,5	150,0

Yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki “AGROFIRMA QO’YLIQ” hususiy firmasida mehnat unumdorligining ortishi korxonada bajarilgan ishlar hajmi, fan texnika ishlanmalarini bajaruvchi xodimlar soni hamda mehnat unumdorligi bir oyda ishlab chiqarish bilan amalga oshirib borilishi keltirilgan.

Mehnat unumdorligining asosiy ko’rsatkichlaridan biri ishchilarning o’rtacha kunlik va o’rtacha yillik mahsulot ishlab chiqarishiga bog’liq bo’lgan omil sifatlar o’rtacha soatlik mahsulot ishlab chiqarishning o’zgarishi albatta tahlil etiladi. O’rtacha soatlik mahsulot ishlab chiqarishni tahlil qilish uchun professor N.A.Rusak tomonidan ishlab chiqilgan uslubiyatdan foydalanamiz, unga ko’ra bu ko’rsatkichning hajmi mahsulotning sermehnatligi o’zgarishi va unga qiymat bahosi berish bilan bog’liq omillarga aloqadordir. Omillarning birinchi guruhiga ishlab chiqarishning texnikaviy darajasi, ishlab chiqarishni tashkil etish, yaroqsiz mahsulot va uni tuzatish bilan bog’liq bo’lgan vaqtning unumsiz sarf bo’lishi kabi omillar kiradi. Ikkinchi guruhga mahsulot ishlab chiqarish hajmining qiymat bahosi o’zgarishi bilan bog’liq bo’lgan omillar kiradi. Mazkur omillarning o’rtacha soatlik mahsulot ishlab chiqarishga ta’sirini hisoblash uchun zanjirli qo’yib chiqish usulidan foydalaniladi.
Mehnat unumdorligini o’lchash muammosi mazkur iqtisodiy kategoriyani mohiyatini aniqlashdan birmuncha murakkabroq hisoblanadi. Amalda mehnat unumdorligining o’sishi va mahsulot ishlab chiqarishni o’lchashning turli usullaridan foydalaniladi. U yoki bu usulni qo’llanilishi, birinchidan, mehnat unumdorligini o’lchash darajasiga, ikkinchidan esa, hisoblashni amalga oshiradigan iqtisodiy xizmat oldida qanday vazifa turganligi bilan bog’liqdir.
Mehnat unumdorligini o’lchash darajasi bo’yicha bir xildagi mahsulotni ishlab chiqaradigan alohida ish o’rinlari (brigada, uchastkalar)ni ko’rsatib o’tish mumkin. Bu o’rinda ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini va ishlab chiqarish normalarini dona, kilogramm yoki tonna, kub yoki kvadrat metr va hokazo ko’rsatkichda aniqlash talab qilinsa, bunday hollarda natural usulini qo’llash maqsadga muvofiqdir. Bu usul oddiy, qulay va ishonchli bo’lsa-da, u faqat bir xil mahsulot ishlab chiqariladigan ish joylarida qo’llanilganligi uchun amalda undan foydalanish birmuncha chegaralangandir.