Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

Ijobiy tashqi ta ’sirlar

Ba’zi faoliyatlar uchinchi shaxslarga ham xarajatlar joriy qilsa ham, boshqalar bundan foyda olishadi. Masalan, ta’limni olaylik. Aksariyat hoilarda, ta’lim foydasi xususiydir: ta’lim iste’molchisi yaxshi ishchi bo‘lib yetishadi va shuning bilan yuqori maosh sifatida foyda oladi. Ammo ushbu xususiy foydadan tashqari, ta’lim ijobiy tashqi ta’sir hosil qiladi. Ulardan biri shuki, yaxshi ta’lim olgan odamlar ko‘proq biladigan saylovchilar bo‘lishadi, bu esa hamma uchun yaxshiroq hukumat bo‘lishini anglatadi. Yana bir tashqi ta’siri shuki, ko‘proq ta’lim olgan aholi past jinoyat darajasini anglatadi. Uchinchi tashqi ta’siri shuki, ko‘proq ta’lim olgan aholi texnologik rivojlanishni va tarqalishini ta’minlaydi, bu esa hamma uchun samaradorlik va yuqori maoshga olib keladi. Ushbu uchta ijobiy ta’shqi ta’sir sabab, odamlar ko‘proq ta’lim olgan qo‘shnilari bor boMishmi xohlaydi.

Ijobiy ta’shqi ta’sirlar tahlili salbiy ta’shqi ta’sirlar tahliliga o‘xshaydi. 3-rasmda ko‘ringanidek, talab chizig‘i jamiyat uchun tovar qiymatini aks ettirmaydi. Ijtimoiy qiymat xususiy qiymatdan yuqori bo‘gani sababli, ijtimoiy qiymat chizig‘i talab chizig‘idan yuqori bo‘ladi. Maqbul miqdor ijtimoiy qiymat va taklif chizig'i (xarajat) kesishgan nuqtada bo‘ladi. Shunday ekan, ijtimoiy maqbul qiymat xususiy bozor aniqlagan miqdordan yuqori boMadi.

Yana bir marta, hukumat bozor ishtirokchilarini tashqi ta’simi o‘zlashtirishiga undab bozor muvaffaqiyatsizligini to‘g‘riirlashi

mumkin. Ijobiy tashqi ta’sirlar holatidagi to‘g‘ri javob, xuddi salbiy tashqi ta’sirlar holatining teskarisi bo‘ladi. Bozor muvozanatini ijtimoiy maqbul darajaga yaqinlashtirish uchun, ijobiy tashqi ta’sir subsidiya kiritishni talab qiladi. Aslida ham, bu hukumatni amaldagi siyosatining o‘zginasi: ta’lim davlat maktablari va hukumat grantlari asosida subsidiya bilan ta’mmlanadi.