Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

IS egri chizig‘i

Iqtisodiyotda muvozanat A nuqtadan В nuqta tomon harakat qiladi. 27.1-rasmda nima sodir bo‘layotganini tushunish uchun, oldingi bobdagi IS - LM modeli - Keyns xochi va likvidlilik afzallik nazariyasini ко‘rib o‘tamiz.

Davlat tovar xaridi va hizmatlari ortganda, rejalashtirilgan xarajatlar ham oshadi. Rejalashtirilgan xarajatlar tovarlar va hizmatlar ishlab chiqarishini rag‘batlantiradi va umumiy daromad Y o‘sadi. Bu ta’sir Keyns xochidan bizga tanish bo‘lishi kerak. Likvidlikning afzallik nazariyasida tasvirlanganidek, endi pul bozorini ko‘rib chiqamiz. Iqtisodiyotda pulga talab daromadga bog‘liq bo‘lgani uchun, umumiy daromad o‘sishi pul miqdorini har bir foiz stavkasida o‘sadi. Pulga yuqori talab, muvozanat foiz stavkasini o‘sishiga olib keladi, ammo

pulga taklif o‘zgarmaydi. Pul bozorida foiz stavkasi qancha yuqori bo‘lsa, bu o‘z navbatida ishlab chiqarish xarajatlarinmg oshishiga, bu esa tovarlar narxining qimmatlashishiga olib keladi. Foiz stavkalarining yuqoriligi firmalaming investitsion faolliligini susayishiga olib keladi. Bu investitsion faollikning susayishi qisman davlat tomonidan xaridlami oshirilishi bilan qo‘llab-quwatlanadi. Gorizontal IS egri chizig‘ining og‘ishi, Keyns xochidagi daromad o‘sishi muvozanati bilan teng boiadi. IS-LM modelidagi muvozanat modellning o‘sishi miqdorida ancha ko‘proq hisoblanadi. Investitsiyalaming siqib chiqarilishi foiz stavkalarining oshishi bilan farqlanadi.

Soliqdagi o‘zgarishlar. IS-LM modelidagi soliqning o‘zgarishi, soliqdagi o‘zgarishlar iqtisodiyotga o‘z ta’sirini ko‘rsatganidek, davlat xaridlarining o‘zgarishi, istisno tarzida soliqlar va iste’mol xarajatlariga ta’sir etadi. Misol uchun, ko‘rib turganimizdek, ДТ soliqlaming kamayishi iste’molchilami ko‘proq iste’mol qilishlari uchun zamin yaratadi va rejalashtirilgan xarajatlaming oshishiga sabab bo‘ladi. Keyns xochidagi soliq koeffitsiyenti shuni ko‘rsatadiki, ushbu o‘zgarishlar daromad darajasini foiz stavkasini AT X MPC/(1-MPC) siyosatini o‘zgartiradi. Shuning uchun 27.2-rasmda ko‘rsatilganidek, IS egri chizig‘i o‘ng tomonga kengayib og‘ib tushgan. Iqtisodiyotda muvozanat A nuqtadan В nuqtaga siljishi kuzatiladi. Soliqlaming pasayishi foiz stavkalari va daromadning o‘sishiga olib keladi. Yani foiz stavkalarining o‘sishi sababli investitsiyalar chiqib ketishi mumkin, Keyns xochiga ko‘ra, IS-LM modelida daromadlar kam.

Monetar siyosat qanday qilib LM egri chizig‘ini siljitadi va qisqa davrda muvozanatni o‘zgartiradi?

Keling, endi monetar siyosatning ta’sirini ko‘rib chiqaylik. Pul taklifmi o‘zgarishi daromadning har qanday darajasiga ta’sir etadi. Shuningdek, pul bozoridagi muvozanat foiz stavkasi o‘zgarishiga olib keladi va shu tariqa LM egri chizig‘i siljiydi.

Pul ta’minoti o‘sishini ko‘rib chiqaylik. M ortishi real pul M/P qoldiqlarini o‘sishiga olib keladi, narxlar darajasi P qisqa muddatda belgilanadi.

IS-LM modelida soliqlar kamayishi soliqlarning pasayishi IS egri chizig‘ini o‘ngga siljitadi muvozanat A nuqtadan В nuqtaga

harakatlanadi. Daromad YIdan Y2 gacha ortadi va foiz stavkasi ft dan Г2. gacha oshadi


27.2-rasm.