Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

JADVAL

1'л\-лЬ % л Ш

miiiihn- <рл\

Tezkor toshinq sifatida siz bir nechta ma'lumoriarmi talab va Taklif chizmasidaii foydalaasan holda ushbu jadvalda foydalaua olishingizga ishoiicliingiz komil bo’lsin.

	o'zgamia-	i akin o-thz.ub'h	i та X\nh£--Ui
Tobb	P c ’zgarmay&	Pi	F '
ganda	Q о 'xgarmaydi	о	Q 4.
Talab osliganda	Pt Pt	PU Qt	pf QU
Talab	P i	p?
tmhgaiida	Qi		Q .

Bizning qarorlarimiz muzqaymoq bozorini o‘z ichiga olgan holda chiqarilgan bo‘lsada, bu dars boshqa ko‘pchilik bozorlar uchun ham o‘rinlidir. Siz qachon boisa ham do‘konga xarid qilgani borganingizda, siz biror tovar uchun talab bildirasiz. Siz qachon bo‘lsa ham ish qidirganingizda, siz mehnat hizmatiga talab bildirasiz. Chunki talab va taklif shunday tarqalgan iqtisodiy hodisa, talab va taklif modeli tahlil uchun kuchli qurol. Biz bu modeldan kelgusi boblarda takroran foydalanamiz.

0‘nta iqtisodiy tamoyillardan biri, ya’ni bozorlar iqtisodiy faoliyatni tartibga solib turishnmg yaxshi yo‘li ekanligi 1-bobda muhokama qilingan edi. Bozoming oqibati yaxshi yoki yomon ekanligini hal qilishga hali erta ekanligiga qaramasdan, biz ushbu bobdan bozoming qanday qitib ishlashini ko‘rishni boshladik. Har qanday iqtisodiy tizimda cheklangan resurslar raqobatchilar o‘rtasida taqsimlanishi zarur. Bozor iqtisodiyotining tayanchi talab va taklifning o‘zaro bir-birini to‘ldirib turishidir. Talab va taklif iqtisodiyotdagi ko‘plab turli xil tovar va hizmatlaming

narxini aniqlab beradi, narxlar bir tomondan resurslami taqsimlash uchun yo‘l hisoblanadi.

Misol uchun, sohil yerining taqsimlanishini olaylik. Ushbu yeming cheklanganligi sababli hamma ham bu qimmat sohil yerida rohatlana olmaydi. Bu resurslami kim oladi? Javob kimda xohish va to‘lash ucHun yetarli puli bo‘lsa o‘sha kishi. Sohil yeriga bo‘lgan talab va taklifning balansi uning narxini tartibga solib turadi. Shu sababli bozor iqtisodiyotida narxlar cheklangan resurslami tartibga soib turish uchun mexanizm hisoblanadi.

Shunga o‘xshash, narxlar kim har bir tovardan qancha ishlab chiqarish kerakligini aniqlab beradi. Masalan, firmalami olaylik. Bizga ovqat yashash uchun kerak, odamlammg firmada ishlashi bu muhim. Kim fermer va kim fermer emasligi qanchalik muhim? Erkin jamiyatda, bu qaromi qabul qilish uchun hukumat rejalashtirish agentliklari yo‘q. Buning o‘miga, ishchilami firmaga taqsimlash millionlab ishchilaming ish qaroriga bog‘liq. Bu markazlashmagan tizim juda yaxshi ishlaydi, chunki bu qarorlar marxga bog‘liq. Oziq-ovqat narxlari va firma ishchilarining maoshi (mehnat narxi) yetarHcha insonlar fermerlikni tanlash uchun tartibga solib turiladi.

Agarda biror shaxs bozor iqtisodiyotini harakatini biror marta ko‘rmagan bo‘lsa, barcha g‘oyalar o‘rinsiz bo‘lib ko‘rinishi mumkin. Iqtisodiyot ko‘pchilik gumh odamlarining birgalikda faoliyat yuritishidir. Millionlab msonlaming xohish va turli xil qobiliyatlari bilan bog‘liq harakatlarini nima muvofiqlashtiradi? Nima orqali biror narsaga bo‘lgan ehtiyoj bilan qondiriladi? Javobi bir so‘zda, ya’ni narx. Agar Adam Smitning mashhur nazariyasiga ko‘ra ko‘rinmas qo‘l bozor iqtisodiyotini boshqarsa, unda narx tizimi bu iqtisodiy orkestrga dirijyorlik qiluvchi o‘sha ko‘rinmas qo‘ldir.