Toshkent moliya instituti mikroiqtisodiy

Taklif inflyatsiyasi bu, mamlakat iqtisodiyotida tovar va hizmatlar taklifming kamayishi natijasida tovar va hizmatlar baholarining oshishidan paydo bo‘ladi. Bunday hollarda ortiqcha talab boimasa ham tovarlarning baho lari oshib boradi. Hatto ish bilan bandlik va YalM ishlab chiqarish kamaygan yillari tovarlarning bahosi oshadi. Jami taklif qisqarishining asosiy sababi mahsulot birligiga sarflangan xarajatlaming o‘sishi hisoblanadi. Bunda nominal ish haqi, xomashyo va yoqilg‘i narxlarining oshishi natijasida ishiab chiqarish tannarxi ham oshadi.

Taklif inflyatsiyasining kelib chiqishiga, shuningdek, taklif mexanizmining buzilishi ham ta’sir qiladi. Taklif mexanizmi esa tasodifiy holda asosiy ishiab chiqarish omillari bahosining keskin ko‘payishidan kelib chiqadi. Iqtisodchi olimlammg fikriga ko‘ra, taklif inflyatsiyasi o‘z-o‘zini cheklaydi. Ishlab chiqarishning pasayishi xarajatlaming qo‘shimcha o‘sishini cheklaydi, chunki ishsizlikning o‘sishi nominal ish haqining asta-sekin pasayishiga olib keladi. Talab inflyatsiyasini cheklash uchun esa maxsus cliora-tadbirlar ko‘rish zarur bo‘ladi. Inflyatsiya darajasi yuqori bo‘lgan mamlakatlarda ishlab chiqarishning haqiqiy hajmi qisqarishi bilan bir vaqtda nominal hajmining ortib borishi kabi vaziyat sodir bo‘ladi. Daromadlami ishlab chiqarish tomonidan ta’mmlanmagan o‘sishi aholi qo‘Hdagi pulning takiif qilinayotgan tovar va hizmatlardan oshiqchaligiga olib keladi. Bunday hoi pul birligming xarid quvvatini pasaytiradi, bir miqdordagi pulga joriy yilda o‘tgan yildagiga nisbatan aholi kamroq mahsulot sotib oladi, ya’ni, uning real daromadi kamayadi. Misol uchun, joriy yilda aholining nominal daromadlari 30% ga ko‘paygan, narxlar darajasi 50% ga osligan bo‘lsa, unda aholining real daromadlari 20% ga kamaygan bo‘ladi. Chunki, narxlaming o‘sishi aholi pul daromadlarining o‘sishidan yuqori bo‘lgan (30% - 50%q- 20%).

Inflyatsiyani real daromadlar darajasiga ta’siri u kutilayotgan yoki kutilmayotganiga ham bog‘liq. Kutilayotgan inflyatsiya sharoitida daromad oluvchi inflyatsiyaning u olayotgan daromadga ta’sirini kamaytirish, ya’ni real daromadi darajasini saqlab qolish chorasini ko‘radi.

Bu ucliun Fisher tenglamasidan foydalanish mumkin:

i = r + 7ikut.,

bu yerda i-nominal foiz stavkasi;

r- real foiz stavkasi;

7tkut - kutilayotgan inflyatsiya darajasi.

Inflyatsiya sur’ati 10 foizdan oshganda Fisher tenglamasi quyidagi ko‘rinishni oladi:

i - rckut.

r =

1 + 7lkut.