Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Moliyaviy tahiil subyektlari va ularning manfaatlari_____
t/r
Moliyaviy
tahiil
subyekt­
lari
Subyekt manfaatlari
Q o‘yilgan
mablag6
Kompen-
satsiya
1.
Korxona
xodimlari
Firma 
va 
kompaniyaning 
moliyaviy 
ahvoli, 
uning 
hisobot davridagi faoliyatining 
moliyaviy 
natijasi 
va pul 
mablag‘larining 
aylanishi, 
shuningdek, 
ularning 
kelgusidagi 
o ‘zgarishlari 
to‘g ‘risidagi 
m a’lumotlami 
o ‘rganishdan
Jismoniy va aqliy 
salohiyatni 
yo^naltirilishi
Ish haqi va 
ragbatlantirishl 
aming turli 
shakllarida
2.
Investor
lar
Investorlar 
-
berilgan 
investitsiyalar bilan bogMiq 
xatarlar munosabati xo‘jalik 
subyektining 
dividendlami 
to‘lash qobiliyatini baholashga 
imkon 
beradigan 
va
Xususiy kapital, 
sarmoya 
qo‘yilishi
Dividend,
ulush,
98

---

aksiyalami sotib olish, saqlash 
yoki 
sotish 
kerakmi 
yoki 
y o ‘qligini 
belgilashga
k o ‘maklashadigan 
ma’ lumotlami о 4 rganishdan
8
.
Auditorlar
Y uqori
tashkilot
lar
Soliq
idoralari
Sug‘urta
agentlik
lari
Mol
yetkazib
beruvchi
lar
E’lon 
qilinadigan 
hisobot 
shakllarini 
to‘g ‘riligini
huquqiy 
tamoyillar asosida 
baholash 
va 
firma, 
kompaniyalar 
moliyaviy 
holatini 
yaxshilashni 
ichki 
imkoniyatlarini 
ko4rsatib 
berishdan, 
mulk 
egalari 
manfaatlarini himoya etishdan
Amaliy yechim 
va tavsiyalar 
berilishi
Auditorlik
xizmatlari
qiymati
Band qilingan moddiy va 
moliyaviy resurslar harakatini 
va 
samaradorligini
o ‘rganishdan
Amaliy (moddiy 
va
moliyaviy)ko4ma 
к yordam 
berilishi
Faoliyat 
natijasidan 
ulushga ega 
boMish
Majburiy toiovlar, soliqlar va 
ajratmalami 
undirish
yuzasidan 
resurslar 
holati, 
harakatini 
va 
faoliyat 
natijaviy ligini о 'rganishdan
Jamiyat 
manfaatlariga 
xizmat qilinishi 
orqali
Soliqlar, 
to‘lovlar va 
yig‘imlaming 
to‘liq va o‘z 
vaqtida yig4ib 
borish
Firma, 
kompaniya 
mulkini 
turli 
tahlikalardan 
himoya
qilish, saqlanishi yuzasidan 
m a’lumotlarni o 4rganishdan
Sug‘urta 
polislarini olinishi
Sug4urta
toiovlari
Shartnomaviy munosabatlarni 
yoMga qo'yish, tomonlaming 
o 4z majburiyatlarini bajarishi, 
to 4lov intizomiga rioya qilish, 
to‘lovga 
qobillikni 
holati 
to‘g 4risidagi 
ma’lumotlami 
о 4 rganishdan_______________
Tovar moddiy 
zaxiralami 
yetkazib berilishi
TMZning 
kelishilgan 
narxlardagi 
qiymatiga ega 
boMishi
Haridor va 
buyurtmach 
ilar
Kreditorlar
Ta’minotdagi 
o'zilishlarga
y o i
qo‘ymaslik 
yuzasidan 
firma va kompaniyalarning 
moliyaviy 
va 
iqtisodiy 
salohiyatining 
tayanchi
to4g 4risidagi 
ma’lumotlardan 
o 4rganishdan
Mahsulot(ish, 
xizmat) 1 ami 
sotish yuzasidan 
ishonchli savdo 
hamkorligi
Mahsulot (ish, 
xizmatlar)ni 
kelishilgan 
narxlardagi 
qiymatiga ega 
b o iish
O'zlariaa tesishli kreditlar va
Kredit va aarzlar
Kreditlar va
99

---

foizlar o ‘z vaqtida to4anadimi 
yoki 
y o 4q 
ekanligini 
aniqlashga imkon beradigan 
ma’lumotlami o'rganishdan
tushirilishi
qarzlar foizi
10
Jamoatchi
lik
Korxona faoliyatining barcha 
qirralari
Korxona 
faoliyatidajamoat 
manfaatlarini qay 
darajada 
uyg‘unligini 
kuzatib borish 
orqali uning 
barcha 
b o fcg 4inlariga 
ta’sir etishi orqali
Jamoat
manfaatlar
uyg‘unligi
ta’minlanadi
Moliyaviy holat tahlili subyektlarining keng qamrovliligi va ular 
manfaatlarining turlichaligi moliyaviy holat tahlilini o4tkazish bo4yicha 
aniq konseptual asoslami belgilashni talab etadi. Lekin xo4jalik 
yurituvchi subyektning moliyaviy holatini baholashning me’yoriy 
hujjatlarga tayangan rasmiy va norasmiy jihatlari mavjud. Rasmiy 
jihatlami xo‘jalik subyektlarining reyting bahosini chiqarishda, to ‘lovga 
qobillik va kreditga qodirligini baholashda, iqtisodiy nochorlik va 
bankrotlik darajalarini belgilashda ko‘rish mumkin. Norasmiy jihatlar 
bo'yicha tahlilchi, analitiklar o'zlari uchun maqbul shaklda tartib va 
qoidalami belgilashlari va ularga mos analitik jarayonlarni tuzib 
chiqishlari mumkin.
Takrorlash uchun savollar
“Tahlil” so4zining ma’nosi, uning fan va tadqiqot usuli ekanligi.
Induksiya va deduksiya 
Tahlil va sintez 
Sabab va oqibat
Tahlilning boshqaruvdagi о ‘mi va ahamiyati 
Moliyaviy tahlil va uning fan sifatida shakllanishi 
Moliyaviy tahlil va uning rivojlanishi 
Zamonaviy moliyaviy tahlil va uning muhim xususiyatlari 
Moliyaviy tahlil fanining perdmeti 
Moliyaviy tahlil fanining obyekti
100

---

Moliyaviy tahiil fanining maqsadi va vazifalari 
Moliyaviy tahlilning muhim tamoyillari
Moliyaviy tahiil fanining metodi va uning o ‘ziga xos xususiyatlari 
Moliyaviy tahiil fanida foydalaniladigan oddiy usullar 
Moliyaviy tahiil fanida foydalaniladigan iqtisodiy matematik usullar 
Moliyaviy tahlilning individual, maxsus usullari 
Moliyaviy tahiil turlari: ichki va tashqi moliyaviy tahiil 
Moliyaviy tahiil subyektlari va ularning manfaatlari

---