1.16-jadval
Omillar ta’sirini hisoblash yoMlari_____________
K o ‘rsa tk ich la r
0 ‘tgan yil
H isobot yiii
sh artli
Hisobot yili
M ahsulot sotishdan
sof
tushum
2 q 0r0
2 q ir0
Iq irj
Sotilgan mahsulot ishlab
chiqarish tannarxi
2q0s0
ZqjSo
£qiSi
Sotishdan yalpi foyda
SqoTo - £q0s0
Zqjro-ZqjSo
Eqirj -Iq iS ,
Sotuv rentabelligi
£qoro ■ ^q 0s0 /
Sqoro
Eqir0 -S q is 0 /
2 q ir0
Eq,r! -Z q ,s, /
2 qir L
Sotishdan
yalpi foydaga
baho omilining ta’siri
X
X
Zqirj - Sqir0
Sotishdan yalpi foydaga
miqdor omilining ta’siri
X
X
Zq^o - Sq0r0
Sotishdan yalpi foydaga
tannarx omilining ta’siri
X
X
ZqiSi -XqiSo
Guruhlash usuli.
Guruhlash deganda o ‘rganilayotgan to‘plamni taalluqli belgilari
b o ‘yicha sifat jihatdan bir xil bo4lgan guruhchalarga ajratish tushiniladi.
Agar statistikada guruhlash hodisalarni
umumlashtirish va tiplarga
ajratish maqsadida foydalanilsa, tahlilda o ‘rtachalami mohiyatini
tushintirishga, bu o ‘rtachadagi alohida birliklarni rolini ko‘rsatishga,
o ‘rganilayotgan ko‘rsatkichlar orasida o ‘zaro bog‘liqliklami aniqlashga
yordam beradi.
Hal qiladigan masalalari (vazifalari) nuqtayi
nazardan guruhlashlar
tipologik, strukturali va analitik turlarga bo'linadi.
Tipologik guruhlash - to‘plamni sifat jihatdan bir xil b o ig an
guruhlarga ajratishni;
Strukturali guruhlash - ko‘rsatkichni ichki tuzilishini, uning alohida
qismlarini o ‘zaro nisbatlarini o‘rganish maqsadida guruhlarga ajratishni;
Analitik guruhlash - ko‘rsatkichlar
orasidagi bogUanishlami
o'rganish maqsadida amalga oshiriladigan guruhlashlami anglatadi.
Tuzilishining
murakkabligi jihatdan
oddiy
guruhlashlar
va
kombinatsiyali guruhlashlar tarkiblanadi.
Bitta belgi bo‘yicha amalga oshirilgan guruhlashlar oddiy guruhlash
deb aytiladi. Agar bitta belgi bo‘yicha bitta guruhlashni,
shu guruhga
36
kiruvchi boshqa bir belgi bo‘yicha yana boshqa guruhlashni amalga
oshirilsa, bunday guruhlash kombinatsiyali guruhlash deb aytiladi.
Guruhlarni tuzishda to'plamni guruhlarga bo4ish, guruhlar sonini
belgilash va guruh intervalini aniqlash masalasiga jiddiy yondashish
zarur.
Guruhlashlar
algoritmini
quyidagi
ketma-ketlikda
belgilash
mumkin:
•
tahlilning maqsadini aniqlash;
• axborotlarni yig‘ish;
• guruhlash uchun asos qilib olingan belgi bo‘yicha to'plamni
ranjirlash;
• to‘plamni taqsimlash intervali (oralig‘i)ni tanlash va uni
guruhlarga ajratish;
•
guruhlash
va
omilli
belgilar
bo‘yicha
o ‘rtacha
guruh
ko‘rsatkichlarini aniqlash;
• olingan o ‘rtacha miqdorlarni tahlil qilish, o'zaro bog‘liqlami va
natijaviy ko'rsatkichga omilli ko‘rsatkichlarni ta ’sir yo‘nalishini
aniqlash.
Moliyaviy tahlilda guruhlashdan ko'pincha qiyosiy tahlilda
foydalanish mumkin.
1.17-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: