Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Nomoddiy aktivlaming tasnifiy jihatlari___________
Ko‘rsatkichlar
Tasnifiy jihatlari
Nomoddiy aktivlar
korxona tomonidan ulardan ishlab chiqarish, ishlar 
bajarish, xizmatlar ko‘rsatish yoki tovarlarni sotish 
jarayonida foydalanish maqsadida yoxud ma’muriy 
va boshqa funksiyalami amalga oshirish uchun 
uzoq muddat mobaynida tutib turiladigan, moddiy - 
ashyoviy mazmunga ega boMmagan mol-mulk 
obyektlari
Amortizatsiya
foydali xizmat muddati mobaynida nomoddiy 
aktivning amortizatsiyalanadigan qiymatini uning 
vazifasidan kelib chiqqan holda mahsulot (ishlar, 
xizmatlar) tannarxiga yoki davr xarajatlariga 
muntazam taqsimlash va kiritish
Amortizatsiyalanadigan
qiymat
taxmin 
qilinayotgan 
(baholangan) 
tugatish 
qiymatini chegirgan holda aktivning boshlang‘ich 
(tiklash) qiymati summasi
Foydali xizmat muddati
korxona tomonidan aktivdan foydalanish ko4zda 
tutilgan 
davr yoki 
korxona ushbu aktivdan 
foydalanishdan olishni mo4ljallayotgan mahsulot 
(ishlar va xizmatlar) miqdori
Boshlang‘ich qiymati
nomoddiy aktivlarni yaratish (ishlab chiqish) yoki 
sotib olish b o 4yicha haqiqatda amalga oshirilgan 
xarajatlar qiymati (pul m ablagiari yoki ularning 
ekvivalentlarining 
summasi 
yoxud 
boshqa 
to‘lovlaming joriy qiymati), shu jumladan to ‘langan 
va 
qoplanmaydigan 
soliqlar 
(yig‘imlar), 
shuningdek, 
aktivni 
undan 
maqsadga 
ko‘ra 
foydalanish uchun ishga yaroqli holatga keltirish 
bilan bevosita bogMiq b o ig an boshqa xarajatlar 
qiymati
Tugatish qiymati
nomoddiy 
aktivning 
chiqib 
ketishi 
bo‘yicha 
kutilayotgan xarajatlami chegirgan holda uning 
foydali xizmat muddati oxirida aktivni tugatish 
chog4da olinishi kutilayotgan, aktivning taxmin
qilinayotgan (baholangan) summasi
* 
—* -  
^
v 
*
Joriy qiymati
ma’lum sanadagi amal qilayotgan bozor narxlari 
bo‘yicha nomoddiy aktivlaming qiymati yoki 
xabardor qilingan, 
bitimni 
amalga oshirishni 
xohlovchi, bir*biridan mustaqil taraflar o ‘rtasida 
bitimni amalga oshirishda aktivni sotib olish yoki 
majburiyatlarni bajarish uchun yetarli boMgan 
summa
173

---

Qoldiq (balans) qiymat
nomoddiy aktiv moliyaviy hisobot (buxgalteriya 
balansi)da aks ettiriladigan, boshlang'ich (tiklash) 
qiymati va jamlangan amortizatsiya summasi 
o ‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadigan miqdor
Fao! bozor
oldi-sotdi obyektlari bir turda (bir xil) b oigan va 
har qanday vaqtda bitimni amalga oshirishni 
xohlovchi manfaatdor sotuvchi va xaridorlarni 
topish 
mumkin bo4gan, 
shuningdek, 
narxlar 
haqidagi ma’lumotlar oshkor (hammabop) bo‘lgan 
bozor
Mutlaq huquq
bu faqatgina huquq egasi tomonidan yoki uning 
roziligi bilan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda 
uchinchi shaxsga berilishi mumkin bo‘lgan mulkiy 
huquq
Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar bilan ta’minlanganlik, 
ulaming 
holati, 
harakati, 
samaradorligini, 
asosiy 
vositalarning 
rentabelligini baholashda tahlilning metodologik asoslari quyidagilardan 
iborat.
3.3-jadval