Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

- jadval
Soliq toiovlari dinamikasi_________________
Ko‘rsatki
chlar
Yillar
0 ‘zgarishi (+;-)
2017 
y.
2016 
y.
2015 
y.
2014 
y.
2017 
y. 
2016
У-ga
nisbatan
2017 
y. 
2015
У-ga
nisbatan
2017 
y. 
2014
У-ga
nisbatan
1. 
Foyda 
solig‘i
30 730 
577
16 304 
363
18 845 
215
26 043 
300
14 426 2 
14
11 885 
362
4 687 
277
2.
Foydadan
boshqa
soliq
to'lovlari
va
yig‘imlari
83 965 
344
40 
674 45 
6
4
443 440
56 
999 12 
6
39 290 8 
88
79 521 
904
26 966 
218
Korxonada 
foydadan 
soliq 
va 
boshqa 
soliqlar, 
to io v lar 
dinamikasidan shuni xulosa qilish mumkinki, o ig an davrlar bo4yicha 
to io v la r summasi bir muncha ortgan. Asosiy soliq hisoblangan 
to ian g an foydadan soliq summasi o ig a n yillarga nisbatan 2016-yilga 
nisbatan 14 426 214 ming so‘mga, 2015-yilga nisbatan 11 885 362 ming 
so‘mga, 2014-yilga nisbatan 4 687 277 ming so'm ga ortgan.
9.14. Korxonalarda soliq yukini hisoblash yoilari va tahlili
Soliq yuki mamlakat soliq tizimi ko‘rsatkichlarining majmuasini 
ifodalaydi.
524

---

Soliq yuki - soliq tushumlarining yalpi ichki mahsulot (YalM) 
tarkibidagi ulushidir. Soliq yukini nafaqat mamlakat miqyosida, balki 
tarmoq, hudud yoki alohida olingan soliq toiovchilar, korxonalar uchun 
ham aniqlash mumkin.
Makroiqtisodiy darajada soliq yuki soliqlar va boshqa majburiy 
to‘lovlar summasini yalpi ichki mahsulot hajmiga nisbati orqali 
aniqlanadi.
Uning ko‘rinishi quyidagicha:
С Yu = S + T / Y alM * 100
Bu yerda:
S Y u - soliq yuki;
S - soliqlar;
T -to io v la r ;
YalM - mamlakatdagi yalpi ichki mahsulot.
Korxonalarda soliq yuki ular oladigan daromadlariga nisbatan 
aniqlanadi. Ya’ni, mahsulot (ish va xizmat)lami sotish hajmidan, yoki 
yangidan yaratilgan qiymatdan kelib chiqib hisoblanadi.
Korxonalarda soliq yukini mahsulot (ish va xizmat)larni sotish 
hajmiga hamda qo'shilgan qiymatga nisbatan aniqlash formulalarini 
quyidagi mazmunda tuzib chiqish mumkin.
Sotishdan tushumga nisbatan:
a) SYu=S+T/ ST
Qo‘shilgan qiymatga nisbatan:
b) SYu=S+T/ QQ
Bu yerda:
F(D) - foyda (daromad);
ST - sotishdan tushum;
QQ - qo‘shilgan qiymat.
Q o‘shilgan qiymat deganda ma’lum tovar (ish va xizmat)lami ishlab 
chiqarish jarayonida tovar (ish va xizmat)larga yangidan ishlov berish 
jarayonida qo‘shiladigan qiymat tushuniladi.
525

---

Qo'shilgan qiymat tarkibiga amortizatsiya ajratmalari, mehnat haqi 
to'lovlari, ijtimoiy ajratmalar, egri va boshqa soliqlar hamda foyda ham 
qo'shiladi.