Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Marjinal
foyda
X2
Mahsulot hajmining о ‘zgarishiga bog ‘liq xarajatlar
Doimiy
xarajatlar
Operat
sion
foyda
X3
Mahsulot hajmining о
 
‘zgarishiga bo g ‘liq
_________
bo ‘Imagan xarajatlar
_________
Davr xarajatlari,
asosiy faoliyatining
boshqa
daromadlari
Asosiy
faoliyat
foydasi
X4
Ishlab chiqarishdan tashqari
xarajatlar (sotish
, 
ma 'muriy va
boshqa umumxojalik
xarajatlari), mahsulot (ish,
xizmat)larni sotishdan tashqari
sotishlardan daromadlar
Moliyaviy faoliyatdan
daromadlar, xarajatlar
Umumxo‘jaI
ik faoliyati
foydasi
X5
Favqu
lodda
daromadla
r, xarajat
lar
Soliq
to‘loviga
qadar
foyda
X6
Moliyaviy tasnif ga
ega jarayonlardan
daromadlar va
xarajatlar
Xo jalik
yurituvchi
subyektning
odatdagi
faoliyatidan aniq
farq qiladigan,
у a ’ni tez-tez yoki
muntazam sodir
bo
 
‘Imaydigan
voqealar yoki
bitimlar natijasida
yuz bergan
daromadlar yoki
xarajatlar
Soliq idoralari
tomonidan
belgilangan
qoidalarga
muvofiq
aniqlangan foyda
(zarar)
Buxgalteriya hisobi bo ‘yicha foyda
 
-soliq xarajatlari chegirib
tashlanishidan oldingi davr foydasi yoki zarari
Soliqlar,
to‘lovlar,
yig‘imlar
X7
Sof
foyda
X8
r>0K.R. Subramanyam “Financial statement analysis”, eleventh edition Published by M cGraw-Hill
Education, 2 Penn Plaza, N ew York, N Y 10121. Copyright © 2014 by
489

---

Ishlab 
chiqarish 
xarajatlarini 
o'zgaruvchan 
va 
o ‘zgarmas 
xarajatlarga tarkiblashdan maqsad shuki, bu xarajatlami yuzaga chiqish 
shakli, o ‘mi va javobgarlik markazlari bo‘yicha hisobga olish hamda 
xarajatlami maqsadli boshqarish imkonini beradi. Afsuski, ishlab 
chiqarish 
xarajatlarini 
o'zgamvchan 
va o ‘zgarmas 
xarajatlariga 
tarkiblashda ishlab chiqarish va davr xarajatlariga bir xil mazmunda 
qarashmoqda. Vaholanki, bu tarkib xarajatlaming har ikkala guruhiga 
nisbatan ham tarkiblanishi to ‘g‘ri deb qaraladi.
Mahsulot sotishdan olingan tushumni hisoblashda “Buxgalteriya 
hisobi to ‘g ‘risidagi” (eski tahriri, 1996-yil) Qonunni qabul qilinishi va 
amaliyotga kiritilishi bilan kassali usuldan hisobga olish usuliga o ‘tish 
belgilandi. Buni bevosita hisobning barcha o'zgaruvchi birliklarini o ‘z 
ichiga oluvchi korxona hisob siyosatining o‘zgarishi bilan xarakterlash 
mumkin. Demak, marjinal foyda kontributsiyasiga ta’sir etuvchi asosiy 
birliklardan biri bu - korxona hisob siyosatining o'zgarishidir.
Kassali usuldan hisobga olish usuliga o ‘tilishi marjinal foyda, yalpi 
summasini oshiradi. Lekin keyingi davrlar bo4yicha uning realligini 
ta’minlash vazifasi qo‘yiladi.