Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

46 Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодекснинг 175-моддаси.
458

---

qarzini hisobdan chiqarish korxonaning boshqa daromadlariga kiradi 
hamda asosiy faoliyat turi uchun ko‘zda tutilgan stavkalar bo'yicha soliq 
solinadi.
Balansda debitorlik qarzini ushlab turish nihoyatda foydasiz, biroq 
undan aql bilan moliyaviy holatga ziyonsiz va qonunchilik doirasida 
xalos b o iish kerak. Aniqlanishicha, amaliyotda kreditorlar uchun 
yetarlicha imkoniyatlar mavjud. Kontragent bilan o ‘zaro munosabatlar 
tarixi, qarz summasi, uning hosil bo'lish sanasi va boshqa omillarga 
bog‘liq holda:
- qo‘shimcha kelishuv yoki vaziyatga mos keladigan boshqa 
shartnoma tuzish yoki qarzni butunlay kechib yuborish;
- bank yoki soliq inspeksiyasiga murojaat qilish;
- qarzdorga talabnoma уo4 Hash yoki sudga qarzni undirish uchun 
ariza berish;
- qarzdorni bankrot deb e ’tirof etish.
Yondashuvlaming turli-tumanligiga qaramay amalda, debitorlik va 
kreditorlik qarzlarini boshqarish iqtisodiyotning barcha bo'g'inlaridagi 
korxona va tashkilotlarda haliga qadar qiyinligicha qolmoqda. Debitorlik 
va kreditorlik majburiyatlarining muddati 
o4gan qismini jami 
majburiyatlar tarkibidagi salmog'i yuqoriligicha qolmoqda. Ulami hal 
qilishning amalda moliyaviy mexanizmlari mavjud qarzdorlikni ijobiy
hal qilish imkonini bermayapti. Buning oqibatida korxonalaming
/
moliyaviy 
ahvoli 
tobora 
yomonlashmoqda. 
Ularni 
moliyaviy 
sogiomlashtirish 
yuzasidan 
ko'rilayotgan 
chora-tadbirlari 
samarasizligicha qolmoqda.
Korxonalaming debitorlik va kreditorlik qarzdorligi va ulami 
muddatli 
hal 
etish 
borasida 
amaldagi 
huquqiy 
normalami 
takomillashtirish, kechiktirilgan qarzlar siyosatidan voz kechish, qo‘llab 
quvvatlashning 
manzilli 
xaritalarini 
tuzish, 
rag‘batlantirishning 
ta’sirchan 
birliklarini 
yo‘lga 
qo'yish, 
hisob-kitob 
shakllarini 
kengaytirish, savdo va tijorat faoliyatida sug'urta xizmatlarini yo'lga 
qo'yish, zaxiralarni tashkil etishning mukammal tizimiga o4ish lozim 
deb o'ylaymiz.
459

---

Debitorlik qarzlarini boshqarishning maqsadi uning hajmini va 
tarkibini optimallashtirish, shuningdek, samarali kredit siyosatini 
qo'llash yuzasidan sotish hajmini rag'batlantirishdan iborat.