Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

7.4. Kreditga layoqatliiikni baholashda tijorat banklari kredit
siyosatining o4ziga xos jihatlari
E ’tirof etish joizki, tijorat banklarining kreditlari mamlakatimiz 
iqtisodiyotining barqaror rivojlanishini ta’minlashda muhim o4rin
39 2

---

tutmoqda. Shu sababli, tijorat banklariga tarmoq va bocg ‘inning, 
iqtisodiyotning lakomotivi sifatida qaralayotganligi ham bejiz emas.
Bank Kredit siyosati 
- joriy yil mobaynida bank kredit portfelini 
shakllantirish, 
xususan, 
kreditlash borasidagi 
bank 
faoliyatining 
Markaziy bankning kredit munosabatlarini tartibga soluvchi m e’yoriy 
hujjatlari talablaridan kelib chiqib, kreditlash tamoyillariga mosligini 
ta’minlash, 
kredit portfelini 
samarali 
boshqarish, 
kredit berish 
jarayonida yuzaga keladigan xatarlami 
baholash hamda ulami 
minimallashtirish, kredit monitoringi o4kazish va uni so‘ndirish jarayoni 
bilan bog‘liq amallami belgilash, kredit portfelini diversifikatsiyalash 
hamda bank foiz siyosatini yuritish bilan bog‘liq tadbirlar yig‘indisidan 
iboratdir.
Bank kredit siyosatining asosiy maqsadi - mavjud resurslami 
iqtisodiyotning real sektorini kreditlar va ularga tenglashtirilgan 
operatsiyalarga 
yo'naltirish 
hisobiga 
yuqori 
daromad 
olinishini 
ta’minlashga qaratilgan.
Tijorat banklari kredit siyosati alohida hujjat sifatida ishlab 
chiqariladi va bank Kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Har bir bank o cz 
kredit siyosatini ishlab chiqishi va amalda joriy etishi lozim. Kredit 
siyosatini ishlab chiqish va ijro etish yuzasidan javobgarlik bank 
Kengashi va Boshqaruv a ’zolari, bankning boshqa mansabdor shaxslari 
zimmasiga yuklatiladi.
{
Kredit siyosati bank faoliyati turlariga qarab mazmuni va tuzilmasi 
jihatidan farq qiladi.
Kredit siyosatining y o ‘nalishlarida berilayotgan kreditlaming hajmi 
va shakliga, qisqa va uzoq muddatli kreditlar o ‘rtasidagi nisbatiga, 
moliyaviy axborotlami tahlil etish jarayoniga, kredit portfeli hamda 
mablag4laming qaytarilishini ta ’minlash bo‘yicha chora-tadbirlarga 
muhim e ’tibor qaratiladi.
Har qanday kredit siyosatining maqsadi odatda quyidagilardan 
iborat bo'ladi: uzoq muddatli investitsiyalardan aksiyadorlarga yuqori 
daromad kelishini ta’minlash, likvidlikni saqlab turish, tavakkalchilikni 
diversifikatsiya qilish, siyosat va tadbirlar birligini kafolatlash, qonunlar
39 3

---

va m e’yoriy hujjatlarga rioya qilish, hududning kreditlarga boigan 
ehtiyojini qondirish.
Kreditlashning strategik yo‘nalishlari bank Kengashi tomonidan 
belgilanadi va tasdiqlanadi.
Kredit 
siyosati 
hujjatli 
kreditlami 
boshqarish jarayonining 
poydevori hisoblanadi. Tijorat banki tomonidan ishlab chiqilgan va 
yozma ravishda qayd etilgan kredit siyosati kreditlami oqilona 
boshqarishning samarali yoilaridan biri hisoblanadi. Ushbu hujjat 
bankning kreditlashtirish faoliyatining andozalari va parametrlarini 
belgilab beradi.
Bank kredit siyosatining mazmuni quyidagilardan iborat:
- Bank kredit portfelini aniqlash va shakllantirish (kredit turlari, 
qoplash muddatlari, miqdori va sifati) bilan b o g iiq masalalar;
- Bank raisining kredit faoliyati uchun javob beradigan o ‘rinbosari, 
kredit qo‘mitasi raisi va kredit inspektoriga yuklangan vakolatlar 
ro‘yxati (eng ko‘p kredit summalari va turlari);
- Bankning kredit berish sohasidagi huquqlari va axborot taqdim 
etish bo'yicha jami majburiyatlar;
- Kredit arizalari bo‘yicha tekshirish va qaror chiqarish tizimi 
bayoni;
- Kredit arizasiga ilova qilinadigan zaruriy hujjatlar va kredit ishida 
albatta saqlanadigan hujjatlar ro‘yxati (qarzdoming moliyaviy hisoboti,
t
kredit shartnomasi, garov, kafolat haqida shartnoma va hokazolar);
- Kredit ishlari saqlanishi va tekshirilishi uchun kim javobgarligi, 
kim va qanday holatda ulami olish huquqiga egaligi to‘g ‘risida batafsil 
m aium otlar;
- Kreditning ta ’minlanganligi va uni qabul qilish, baholash va 
amalga oshirishning asosiy qoidalari;
- Barcha kreditlar sifatini belgilaydigan me’yorlar bayoni;
- Eng yuqori kredit imtiyozlarini belgilash va ko‘rsatish (ya’ni 
kredit summalari va bank yalpi aktivlarining eng yuqori nisbati);
- Bank xizmat ko4rsatadigan mintaqa, kredit qo‘yilmalarining asosiy 
qismi joriy etiladigan tarmoq, iqtisodiyot sohasi yoki sektori;
394

---

- Muammoli kreditlar tarkibi va tahlili, bunda muammolami qanday 
hal etilishi ehtimollari ko‘rsatiladi.
Tijorat banklarining kredit siyosati kredit menejmentini samarali 
olib borishning asosi hisoblanadi.