Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova

Xizmat 
ko‘rsatuvchi 
korxonalar. 
Xizmat 
ko‘rsatuvchi 
kompaniyalaming o‘ziga xos xususiyati shundaki, ularda yangidan 
qiymat (mahsulot) yaratilmaydi. Xizmatlar omborda saqlanmaydi, 
zaxiralaming jami 
aktivlar tarikibidagi 
salmog‘i 
uncha yuqori 
bo'lmaydi. Kompaniyalarda asosiy rolni intellektual kapital egallaydi. 
Bunday kompaniyalar tahlilida asosiy e ’tibor, aylanma aktivlarning 
samaradorligiga qaratiladi.
Ishlab chiqarish 
korxonalari. 
Ishlab chiqarish korxonalari 
tarmoqning eng faol, yuqori potensialli, ko‘p mehnat va xarajat talab 
qiladigan tarmoq b o 'g in i hisoblanadi. Ularga xos bo‘lgan eng muhim 
jihatlar asosiy vositalar, tovar moddiy zaxiralar va tugallanmagan ishlab 
chiqarish aktivlari qiymatining judayuqoriligi bilan xarakterlanadi.
Kommunal xizmatlar. 
Mazkur korxonalarda tahlilda eng muhim 
e ’tibor an ’anaviy hisoblangan toMovga qobillik, likvidlik, aktivlar va 
xususiy kapital rentabelligi ko‘rsatkichlarini baholash bilan farqlanadi. 
Kommunal xo'jalik korxonalari uchun eng muhim ta’sir birligi sifatida 
uzoq muddatli majburiyatlaming qoplanuvchanlik darajasi baholanadi. 
Kommunal xo‘jalik korxonalari xarajatlarining qoplanishiga alohida
194

---

urg4u beriladi. Ulaming moliyalashtirishdagi mavjud holat (o‘z-o4zini 
moliyalashtirish, 
mahalliy 
va 
respublika 
byudjetidan, 
turli 
jamg‘armalardan, fondlardan mablag
4
ajratish hisobiga) baholanadi. 
Debitorlik majburiyatlarining sifatliligi tahliliga alohida urg4u beriladi.
Gaz va neftni qayta ishlash korxonalari. 
Gaz va neftni qayta 
ishlash korxonalari moliyaviy hisobotlarida muhim element sifatida gaz 
va neft zaxiralarini qidirib topish va qazib chiqarish bilan bog‘liq 
xarajatlami hisobga olish usullariga ahamiyat qaratiladi. Gaz va neftni 
qayta ishlash korxonalarida asosiy kapitalning miqdori jami aktivlar 
qatorida eng yuqori salmoqni tashkil etadi. Majburiyatlar summasi ham 
boshqa tarmoq kompaniyalariga nisbatan juda yuqori. Investitsion 
kapitalning samaradorligi va natijaviyligi muhim ko'rsatkich sifatida 
baholanadi.