Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

O‘zbekiston temir yo‘llari AJ ning buxgalteriya balansi

AKTIV	01.01.2017 y.	01.01.2018 y.
1. Uzoq muddatli aktivlar	10 219 731 945	12 593 199 960
Asosiy vositalar boshlang‘ich qiymati	10 527 417 487	14 773 593 626
Asosiy vositalar eskirish qiymati	3 423 307 367	4 320 658 666
Asosiy vositalar qoldiq qiymati	7 104 110 120	10 452 934 960
Nomoddiy aktivlar qoldiq qiymati	417 151	345 379
Kapital qo‘yilmalar	2 834 711 892	1 572 602 311
Boshqa uzoq muddatli aktivlar	280 492 782	567 317 310
2. Joriy aktivlar	2 978 372 713	11 683 693 105
Ishlab chiqarish zaxiralari	819 530 511	1 047 437 972
Kelgusi davr xarajatlari	1 366 091 169	8 441 062 224
Pul mablag‘lari	171 917 383	468 669 767
Boshqa joriy aktivlar	117 495 315	160 480 738
Debitorlar, jami	503 338 335	1 566 042 404
Shu jumladan:
Xaridor va buyurtmachilar bilan hisob-kitoblar	163 855 350	268 038 094
Byudjetga avans to‘lovlari	7 740 384	5 252 951
Aktiv bo‘yicha jami	13 198 104 658	24 276 893 065
PASSIV
1. O‘z mablag‘lari manbasi	7 745 794 466	10 124 233 076
Ustav kapitali	614 384 306	828 202 670
Rezerv kapitali	5 737 851 427	8 121 422 920
Taqsimlanmagan foyda	507 693 607	223 400 675
Boshqa manbalar	885 865 126	951 206 811
2. Majburiyatlar	5 452 310 192	14 152 659 989
Uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlari	4 675 490 146	12 304 013 149
Boshqa majburiyatlar	14 744 216	8 878 479
Kreditorlik majburiyatlari, jami	762 075 830	1 839 768 361
Shu jumladan:
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga majburiyatlar	219 818 890	514 650 184
Byudjetga majburiyatlar	20 798 130	62 317 043
Qo‘shimcha talab qilinadigan moliyalashtirish manbalari	*	*
Balans passivi bo‘yicha jami	13 198 104 658	24 276 893 065

Mahsulot sotishdan tushum hajmining o‘sishi = mahsulot sotishdan tushum hajmi joriy davrda / Mahsulot sotishdan tushum hajmining kelgusidagi kutilishi⁸³.

1. Mahsulot sotishdan tushum hajmi joriy davrda - 5 180 801 340 ming so‘m.

2. Mahsulot sotishdan tushum hajmining kelgusidagi kutilishi 7 978 434 064 ming so‘m

3. Mahsulot sotishdan tushum hajmining o‘sishi = 7 978 434 064 ming so‘m / 5 180 801 340 ming so‘m.=1.54

O‘zbekiston temir yo‘llari AJ ning buxgalteriya balansi prognozi

Ko‘rsatkichlar	2017-2018 yy.		Bashorat
AKTIV	01.01.2017 y.	01.01.2018 y.	Bashoratni hisob-kitobi	01.01.2021 y.
1. Uzoq muddatli aktivlar	10 219 731 945	12 593 199 960	*	18 237 784 838
Asosiy vositalar boshlang‘ich qiymati	10 527 417 487	14 773 593 626	14 773 593 626*1.54	22 751 334 184
Asosiy vositalar eskirish qiymati	3 423 307 367	4 320 658 666	4 320 658 666*1.54	6 653 814 345
Asosiy vositalar qoldiq qiymati	7 104 110 120	10 452 934 960	10 452 934 960*	16 097 519 838
Nomoddiy aktivlar qoldiq qiymati	417 151	345 379	o‘zgarishsiz	345 379
Kapital qo‘yilmalar	2 834 711 892	1 572 602 311	o‘zgarishsiz	1 572 602 311
Boshqa uzoq muddatli aktivlar	280 492 782	567 317 310	o‘zgarishsiz	567 317 310
2. Joriy aktivlar	2 978 372 713	11 683 693 105	*	13 434 759 951
Ishlab chiqarish zaxiralari	819 530 511	1 047 437 972	1 047 437 972*1.54	1 613 054 477
Kelgusi davr xarajatlari	1 366 091 169	8 441 062 224	o‘zgarishsiz	8 441 062 224
Pul mablag‘lari	171 917 383	468 669 767	468 669 767*1.54	721 797 642
Boshqa joriy aktivlar	117 495 315	160 480 738	160 480 738*1.54	247 140 336
Debitorlar, jami	503 338 335	1 566 042 404	1 566 042 404*1.54	2 411 705 302
Shu jumladan:
Xaridor va buyurtmachilar bilan hisob-kitoblar	163 855 350	268 038 094	268 038 094*1.54	412 778 664
Byudjetga avans to‘lovlari	7 740 384	5 252 951	5 252 951*1.54	8 089 544
Balans aktivi bo‘yicha jami	13 198 104 658	24 276 893 065	*	31 672 544 789
PASSIV
1. O‘z mablag‘lari manbasi	7 745 794 466	10 124 233 076	*	10 882 184 312
Ustav kapitali	614 384 306	828 202 670	o‘zgarishsiz	828 202 670
Rezerv kapitali	5 737 851 427	8 121 422 920	o‘zgarishsiz	8 121 422 920
Taqsimlanmagan foyda	507 693 607	223 400 675	223 400 675+7 978 434 064*0,1*(1-0,5)	981 351 911
Boshqa manbalar	885 865 126	951 206 811	o‘zgarishsiz	951 206 811
2. Majburiyatlar	5 452 310 192	14 152 659 989	*	16 039 458 810
Uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlari	4 675 490 146	12 304 013 149	o‘zgarishsiz	12 304 013 149
Boshqa majburiyatlar	14 744 216	8 878 479	8 878 479*1,54	13 672 857
Kreditorlik majburiyatlari, jami	762 075 830	1 839 768 361	1 839 768 361*1,54	2 833 243 275
Shu jumladan:
Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga majburiyatlar	219 818 890	514 650 184	514 650 184*1,54	792 561 283
Byudjetga majburiyatlar	20 798 130	62 317 043	62 317 043*1,54	95 968 246
Qo‘shimcha talab qilinadigan moliyalashtirish manbalari	*	*	31 672 544 789-10 616 409 203-16 039 458 810	4 750 901 667
Balans passivi bo‘yicha jami	13 198 104 658	24 276 893 065	*	31 672 544 789

Korxonada aktivlarning o‘tgan yildagi holati 13 198 104 658 ming so‘mni, joriy yildagi ko‘rsatkich 24 276 893 065 ming so‘ni tashkil etgan. Sotishdan tushum hajmining o‘zgarishiga mos ravishda hisob-kitoblarni amalga oshirish natijalari yuzasidan kelgusi 2018 yilga korxonaning aktivlarini hajmini 31 672 544 789 ming so‘m qilib belgilash mumkin. Bunga barcha asoslar etarli hisoblanadi. Negaki, sotish hajmining 1.54 darajaga ortishida aktivlar hajmining o‘zgarishi xuddi shu ifodaga olib kela oladi. Passivlar ya’ni o‘z mablag‘lari va majburiyatlarning joriy qismi 26 921 643 122 ming so‘mga teng bo‘lgan holda kelgusida korxona 4 750 901 667 ming so‘mga qo‘shimcha moliyalashtirishlarni talab etadi.

14.3. Daromadlar va xarajatlarni bashoratlash: sotish hajmi, mahsulot tannarxi, operatsion daromad va xarajatlar, foyda hajmi va rentabellik darajalarini bashoratlash

Moliyaviy natijalarni bashoratlash korxona faoliyat natijaviyligini xarakterlovchi ko‘rsatkichlarni: daromadlar va xarajatlarni, foyda va zararlarni kelgusidagi kutilishlarini rejalashtirishni, ko‘zda tutishni xarakterlaydi.

Daromad va xarajatlar moliyaviy natijalarning muhim elementlari, tarkibiy birliklarini yillar bo‘yicha o‘sish darajalariga qarab bashorat qilinadi.

Moliyaviy natijalarni bashoratlash amaliyotida quyidagi asosiy metodlardan foydalanish mumkin: iqtisodiy tahlil metodi; normativ metod; balansli hisob-kitoblar va pul oqimlari metodi; ko‘p variantlilik metodi; iqtisodiy-matematik modellashtirish metodi va boshqa metodlar.

Moliyaviy natijalarni bashoratlashning quyidagi asosiy bosqichlarini ajratib ko‘rsatish mumkin: xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining moliyaviy natijalarini tadqiq etish; joriy rejalarning o‘zgarishi asosida moliyaviy hisobotlarning bashorat variantlarini ishlab chiqish; xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy resurslarga bo‘lgan aniq ehtiyojlarini aniqlash; moliyalashtirish manbalari (shu jumladan, o‘z va tashqi manbalarning) va ularning tarkibiy tuzilishini bashoratlash; xo‘jalik yurituvchi subyektlar moliyasini boshqarishning tizimini yaratish va uni ushlab turish (qo‘llab-quvvatlash);

Moliyaviy natijalarni bashoratlashning: strategik (uzoq muddatga) va joriy (qisqa muddatga) turlarini tarkiblash mumkin.

“O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ ning moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisoboti (2016-2017 yy.)

Ko‘rsatkichlar nomi	2017 yil	2016 yil
Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishdan sof tushum	5 180 801 340	3 362 225 550
Sotilgan mahsulot (ish va xizmat) arning tannarxi	3 191 287 162	2 474 622 038
Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishning yalpi foydasi	1 989 514 178	887 603 512
Davr xarajatlari	752 744 444	568 302 199
Boshka operatsion xarajatlar	178 630 359	135 306 333
Asosiy faoliyatning foydasi	1 415 400 093	454 607 646
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar	833 455 050	159 047 300
Moliyaviy faoliyatning daromadlari	506 789 162	269 112 080
Daromad (foyda) solig‘ini to‘lagunga qadar foyda	1 088 734 205	564 672 426
Favquloddagi foyda va zararlar	0	0
Daromad (foyda) solig‘i	30 730 577	16 304 363
Foydadan boshqa soliqlar va yig‘imlar	83 965 344	40 674 456
Hisobot davrining sof foydasi	974 038 284	507 693 607

“O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ ning moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisoboti (2018 yil bashorati)

Ko‘rsatkichlar nomi	2016 yil	2017 yil	O‘rtacha o‘sishi indeksi	2018 yil bashorati
Mahsulot (ish va xizmat) larni sotishdan sof tushum	3 362 225 550	5 180 801 340	1.54	7 978 434 064
Sotilgan mahsulot (ish va xizmat)larning tannarxi	2 474 622 038	3 191 287 162	1.29	4 116 760 439
Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishning yalpi foydasi	887 603 512	1 989 514 178		3 861 673 625
Davr xarajatlari	568 302 199	752 744 444	o‘zgarishsiz	752 744 444
Boshka operatsion xarajatlar	135 306 333	178 630 359	o‘zgarishsiz	178 630 359
Asosiy faoliyatning foydasi	454 607 646	1 415 400 093		2 930 298 822
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar	159 047 300	833 455 050	o‘zgarishsiz	833455050
Moliyaviy faoliyatning daromadlari	269 112 080	506 789 162	o‘zgarishsiz	506789162
Daromad (foyda) solig‘ini to‘lagunga qadar foyda	564 672 426	1 088 734 205		2 603 632 934
Favquloddagi foyda va zararlar	0	0	o‘zgarishsiz	0
Daromad (foyda) solig‘i	16 304 363	30 730 577	(2.8 %)+(2.8 %)/2	72 901 722
Foydadan boshqa soliqlar va yig‘imlar	40 674 456	83 965 344	(7.2 %)+(7.7 %)/2	193 970 653
Hisobot davrining sof foydasi	507 693 607	974 038 284		2 336 760 559

Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning samaradorligini baholashning asosiy ko‘rsatkichi sifatida moliyaviy samaradorlik, ya’ni sof foyda bo‘yicha rentabellik ko‘rsatkichini olish mumkin. Uni hisoblash formulasi quyidagicha:

R_k = (C_f : O‘_k) x 100; R_a = (C_f : A) x 100

Bu yerda:

R_k, R_a – sof foyda bo‘yicha o‘z kapitali va aktivlarning rentabelligi;

S_f – sof foyda;

O‘_k – o‘z kapitalining o‘rtacha yillik qiymati;

A – aktivlarning o‘rtacha yillik qiymati.

Bu ko‘rsatkichning o‘sishi foydani soliqqa tortishni qo‘shib hisoblagan holda ichki va tashqi xarakterdagi ko‘plab omillarga bog‘liq. Rentabellikni tarkib toptiruvchilarni tahlil qilish uchun amaliyotda birinchi marta Dyupon formulasidan foydalaniladi.

R = (S_f/O‘_k) x (S_f/T_s) x (T/A) x (A/O‘_k),

Bu yerda:

T_s – Sof tushum;

A – Aktivlar.

Bir vaqtning o‘zida bu formuladagi (S_f/O‘_k) nisbati sof foydaga ko‘ra o‘z kapitalining rentabellik koeffitsiyentini, (S_f/T_s) nisbati sotuv rentabelligini ifodalab tahlil qilinayotgan davrda sof foyda va sotuv hajmi (tushum) o‘rtasidagi nisbatni aks ettiradi. Ushbu ko‘rsatkchlar sotilgan mahsulotning daromadliligini ham xarakterlaydi.

(T_s/A) nisbat xo‘jalik faolligi koeffitsiyentini ko‘rsatadi. Bu koeffitsiyent aktivlarning aylanuvchanligi ifoda etadi.

(A/O‘_k) nisbat bir so‘mlik o‘z kapitaliga to‘g‘ri keluvchi aktivlarning umumiy miqdorini ko‘rsatadi.

Aktivlardan foydalanish darajasi, ularning aylanish tezligi, realizatsiya hajmi va sotilayotgan mahsulotlarning daromadliligi xo‘jalik yurituvchi subyekt moliya-xo‘jalik faoliyatining barcha asosiy parametrlari o‘zaro bog‘liqligini ifodalaydi.

Aktivlarining takror ishlab chiqarishdagi rolini baholash uchun xo‘jalik faolligi koeffitsiyentidan baholanadi.

K_xf = T_s / A

Bu yerda:

K_xf – xo‘jalik faolligi koeffitsiyenti.

Bu ko‘rsatkich bir so‘mlik foydalanilayotgan aktivlarga to‘g‘ri keluvchi tushumni xarakterlaydi. Uning o‘sishi boshqa barcha moliyaviy ko‘rsatkichlarining oshishi (ko‘payishi)ga asos bo‘lib xizmat qiladi.

Aktivlarga joylashtirilgan kapitalning oqilona tarkibiy tuzilishi ham muhim ahamiyatga ega.

K_ot = A_a / K_f

Bu yerda:

K_ot – kapitalning oqilona tarkibiy tuzilishi;

A_a – aylanma aktivlar;

K_f – barcha foydalanilayotgan kapital.

Foyda va rentabellik hajmining o‘sishini bashoratlashda quyidagi jadval ma’lumotlarini asos qilib olishimiz mumkin.

Foyda va rentabellikni bashoratlash ko‘rsatkichlari tahlili

Ko‘rsatkichlar	Joriy davrda 2017 yil	Kelgusi davrda 2018 yil
Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishning yalpi foydasi	1 989 514 178	3 861 673 625
Asosiy faoliyatning foydasi	1 415 400 093	2 930 298 822
Daromad (foyda) solig‘ini to‘lagunga qadar foyda	1 088 734 205	2 603 632 934
Hisobot davrining sof foydasi	974 038 284	2 336 760 559
Aktivlarning o‘rtacha yillik qiymati, ming so‘m	18 737 498 861*	27 898 388 932**
O‘z mablag‘larining o‘rtacha yillik qiymati, ming so‘m	8 935 013 771	10 882 184 312
Aktivlar rentabelligi, %	5.2	8.3
Kapital rentabelligi, %	10.9	21.4

*13 198 104 658+24 276 893 065/2

**24 276 893 065+31 672 544 789/2
Korxonada aktivlarning rentabelligi joriy davrda 5.2 %ni, o‘z mablag‘lari rentabelligi 10.9 %ni tashkil etgan. Ularning kelgusidagi (2018 yildagi) kutilishi mos ravishda 8.3 hamda 21.4 %ni tashkil etgan. Korxona kelgusi davr uchun jalb qilinadigan kapital tarkibida uzoq muddatli va qisqa muddatli majburiyatlarni ko‘paytirishi uning sof foydasi hisobiga foizlar to‘lovini qoplash yuzasidan xech qanday muammoli jihatni ifoda etmaydi.