Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil


Ishlab chiqarish hajmiga muvofiq xarajatlarni klassifikatsiya qilish



Download 6,69 Mb.
bet102/314
Sana18.01.2022
Hajmi6,69 Mb.
#391661
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   314
Bog'liq
Moliyaviy tahlil kitob

Ishlab chiqarish hajmiga muvofiq xarajatlarni klassifikatsiya qilish


Ko‘rsatkichlar

O‘tgan yil

Hisobot yili

Doimiy

O‘zgaruvchan

Doimiy

O‘zgaruv

chan


1. Material xarajatlar

4136

78581

5114

97173

2. Mehnat haqi xarajatlari

12859

115733

7684

145996

2.1. Vaqtbay ish haqi

12859

x

7684

x

2.2. Ishbay ish haqi

x

115733

x

145996

3.Ish haqidan ajratmalar

3372

30350

1953

37115

3.1. Vaqtbay ish haqidan

3372

x

1953

x

3.2. Ishbay ish haqidan

x

30350

x

37115

4. Amortizatsiya xarajatlari

8033

x

8730

x

5. Boshqa xarajatlar

22280




28736




Jami:

50680

224664

52217

280284

Kritik hajm (zararsizlik) darajasini aniqlanishi



Ko‘rsatkichlar

O‘tgan yil

Hisobot yili

O‘zgarishi

1. Jami ishlab chiqarish xarajatlari

275344

332501

57157

2. O‘zgaruvchan xarajatlar

224664

280284

55620

3.Doimiy xarajatlar

50680

52217

1537

4. Sotish hajmi

342763

422275

79512

5. Xarajatlarning o‘sish darajasi, %

80.33%

78.74%

-1.59%

6. O‘zgaruvchan xarajatlarning o‘sish darajasi %

65.54%

66.37%

0.83%

7. Doimiy xarajatlarning o‘sish darajasi %

14.79%

12.37%

-2.42%

8. Sotishdan foyda

38560

43306

4746

9. Sotuv rentabelligi % (q.8:q.4 x 100)

11.25%

10.26%

-0.99%

10. Qoplash jamg‘armasi (q.3+q.8)

89240

95523

57157

11. Qoplash jamg‘armasi koeffitsiyenti(q.10:q.4)

0.26

0.23

-0.03

12. Zararsizlik nuqtasi (q.3:q.11)

194923.08

227030.43

32107

13. Moliyaviy mustahkamlik zaxirasi % (q.4:q.12 x 100-100)

75.85%

86%

10.15%

14. Operatsion richag




0.005





Xulosa: korxonada moliyaviy mustahkamlik zaxirasi hisobot yilida 86 foizni tashkil etgan, o‘tgan yilda ushbu daraja 75.85 foizga teng bo‘lgan. Bundan ijobiy o‘zgarishlar kuzatilganligini izohlash mumkin.

Nazariy jihatdan aytish mumkinki‚ hisobot yilida sotish hajmini 227030.43 ming so‘mgacha kamaytirishi, o‘tgan yil bo‘yicha esa 194923.08 ming so‘mgacha kamaytirishi mumkin‚ ushbu chegaraviylikda korxona zararsiz ishlashi mumkin. Ya’ni doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlar summasini qoplashga teng sotuv hajmiga erishiladi.

Agar korxona foyda hajmini 1 foizga o‘stirishi lozim bo‘lsa uning uchun sotish hajmini 0.005 foizga o‘stirishi talab etiladi.

Mahsulot ishlab chiqarishning kritik hajm darajasini aniqlash va uni tahlil etish, iqtisodiy harakatda va biznesda muhim masala hisoblanadi. Ushbu ko‘rsatkich orqali kompaniya va firmalar mahsulot ishlab chiqarishning foydalilik darajasini belgilab oladilar. Mahsulot ishlab chiqarishning kritik hajm darajasini belgilash, uning hisob-kitoblari keng doirada olimlar tomonidan o‘rganilgan. Shu sababli uni aniqlashning turli ifodalari tavsiya etilgan.

Mahsulot ishlab chiqarishni kritik hajm darajasini hisoblashning quyidagi bog‘lanishli ifodasini berib o‘tish mumkin.

Yk=(S/P)*Yk+U





Bunda:

Yk-kritik hajm darajasidagi mahsulot hajmi;

U-jami o‘zgaruvchan xarajatlar;

S-mahsulot birligida o‘zgaruvchan xarajat;

P-mahsulot birligini bahosi.

Shuningdek, Kritik hajm darajasida mahsulot ishlab chiqarishni quyidagi ifodalar orqali aniqlash ham mumkin.

Qk=U/(P-S)

Qk= O‘x+Dx+o yoki

Qk= M* S +Dx+o

Belgilar izohi:

Qk-kritik hajm darajasidagi mahsulotni miqdoriy birligi;

O‘x-o‘zgaruvchan xarajat;

Dx-doimiy xarajat;

o-nol miqdordagi foyda;

M-mahsulot birligi;

R-mahsulot birligiga o‘zgaruvchan xarajat.

C+S+o=O‘zgaruvchan xarajatlar+O‘zgarmas xarajatlar+ foyda. Bunda foyda miqdori nolga teng deb olinadi. Ya’ni; ishlab chiqarish va savdo aylanmasidan olingan daromad to‘liq, barcha xarajatlarni qoplagan holda foydaga ega bo‘linmaydi.
 

t/r

Ko‘rsatkichlar

Ishlab chiqarish hajmi, 500 dona

jami

Mahsulot birligiga

1

Sotishdan sof tushum

375000

750

2

O‘zgaruvchan xarajatlar

250000

500

3

Marjinal foyda

125000

250

4

Doimiy xarajatlar

80000




5

Sotishdan yalpi foyda

45000




Zararsizlik nuqtasi, hajmini aniqlash uchun quyidagi bog‘lanishdan foydalaniladi:
750x=500x+80000+0;
250x = 80000;

x = 320


Bunda: x — zararsizlik hajmi;

750 * x = 750 * 320 = 240 000 mln so‘m

Zararsizlik nuqtasi (Q β) = Doimiy xarajatlar (TFC) / Marjinal foyda normasi (TSM β)

 Marjinal foyda usulida kritik hajm darajasini aniqlash:

375 000 mln so‘m — 250 000 mln so‘m = 125 000 mln so‘m

Marjinal foyda koeffitsiyenti:

125 000 mln so‘m / 375 000 mln so‘m = 0,33.

Kritik hajm darajasining qiymat ifodasini aniqlash:

80 000 mln so‘m / 0,33 = 240 000 mln so‘m

Kritik hajm darajasining miqdor ifodasi:

240 000 mln so‘m / 750 ming so‘m = 320 sht.

Omilli tahlil.

Kritik hajm darajasidagi mahsulot hajmiga ta’sir etuvchi birliklar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin:

- mahsulot birligi bahosini o‘zgarishi;

- bir birlikka o‘zgaruvchan xarajatlarni o‘zgarishi:

- doimiy xarajatlarni o‘zgarishi.




3.1-chizma. Kritik hajm darajasini grafik shaklida ifoda etilishi

Ishlab chiqarish hajmi

Yakuniy ko‘rsatkichga ta’sir etuvchi omillarni quyidagi bog‘lanishlarda hisob-kitob qilish mumkin.

Kritik hajm darajasiga mahsulot birligiga o‘zgaruvchan xarajatlar ta’sirini hisob-kitobi;

Yk1=(Sx/Pr)*Ykr+Ur - (Sr/Pr)*Ykr+Ur


(3.13)

Kritik hajm darajasiga mahsulot bahosini o‘zgarishini ta’siri;



Yk2=(Sx/Px)*Ykr+Ur –Ykr1

(3.14)

Kritik hajm darajasiga mahsulot hajmining o‘zgarishini ta’siri quyidagi bog‘lanish bilan aniqlanadi.




Yk3=(Sx/Px)*Ykx+Ur –Ykr2

(3.15)

Mahsulot ishlab chiqarishning kritik darajasi, zararsizlik yoki foydasizlik darajasidagi mahsulot hajmi, mahsulot ishlab chiqarishning zararsizlik nuqtasi deb ham yuritiladi.

Ushbu miqdorni aniqlashni aniq misollar asosida ko‘rib chiqamiz:

Mahsulot ishlab chiqarishning kritik darajasini aniqlash ko‘rsatkichlari




Ko‘rsatkichlar

Summasi

1

Mahsulot birligiga o‘zgaruvchan xarajatlar

10000 sum

2

Doimiy xarajatlar

2000000 sum

3

Mahsulot birligining sotish bahosi

12000 sum

4

Kritik hajm darajasi

1000 dona

3.20-jadval davomi



Kritik hajm darajasining aniqlanishi usullari




Tomas Karlin formulasi bo‘yicha

Qk=U/(P-S)




5.1.Miqdorda

2000000/(12000-10000)

1000 dona

6


Prof. Sheremet A.D. formulasi bo‘yicha

Yk=U/1-(S/P)




6.1.Qiymatda

Yk –2000000/1-(10000/120000)

12048192 sum

6.2.Miqdorda

Yk- 12004801/12000

1000 dona

7

Prof. Sheremet A.D.

Yk=Q*S+U





7.1.Qiymatda

Yk=1000*10000+2000000

12000000 sum

7.2.Miqdorda

12000000/12000

1000 dona

8

I.f.n.dots. Raximov M.Yu.

Yk=(S/P)*Yk+U






Ifodaning o‘zgarishi

Yk-(S/P)*Yk=U

ushbu formula quyidagi ifodaga keladi

((1-(S/P))*Yk=U

undan Yk quyidagi tartibda aniqlanadi

Yk=U/(1-(S/P) bu ifoda Prof. Sheremet A.D. formulasi bo‘yicha

Yk=U/1-(S/P) bilan bir xillikka ega






8.1.Qiymatda

10000/12000* Yk+2000000 bundan

Bundan Yk=2000000/1-10000/12000



12048192 sum

8.2.Miqdorda

12004801 sum/12000

1000 dona

9

I.f.n.dots. Raximov M.Yu.

Yk=C+S+o





9.1.Qiymatda

Yk=10000*1000+2000000+foyda nol darajada

12000000 sum

9.2.Miqdorda

Yk=12000000/12000

1000 dona

10

Prof.Tomas P. Karlin

Yk=Qk*P





10.1.Qiymatda

Yk=1000*12000




10.2Miqdorda

Qk=2000000/(12000-10000)





11

I.f.n.dots. Raximov M.Yu.

Yk=U/(P-S)/ P






11.1Qiymatda

Yk=2000000/(12000-10000)/12000

12048192 sum

11.2.Miqdorda

Yk=12004801 sum/12000

1000 dona

Korxonada mahsulot ishlab chiqarishning kritik hajm darajasini barcha jihatlarida natijaviy ko‘rsatkich bir xilda chiqqan. Demak korxonada 1000 birlik mahsulot ishlab chiqarish o‘zgaruvchan va o‘zgarmas xarajatlarni to‘liq qoplydi hamda 1001 mahsulot foydaga ishlashni boshlab beradi.




Download 6,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   314




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish