Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

Pul oqimining to‘g‘ri usulda tahlili

№	Ko‘rsatkichlar	Joriy davr	O‘tgan yilning shu davri
1.	Operatsion faoliyatdan pul oqimi	OF0	OF1
1.1.	Kirim:	OFk	OFk
	Mahsulot (ish va xizmat)larni sotishdan kelib tushgan pul mablag‘lari
	Boshqa tushumlar
	Jami kirim
1.2.	Chiqim:	OFch	OFch
	Material, tovar, ish va xizmatlar uchun mol yetkazib beruvchilarga to‘langan pul mablag‘lari
	Xodimlarga va ular nomidan to‘langan pul mablag‘lari
	Boshqa chiqimlar
	Jami chiqim
	Operatsion faoliyatning sof kirimi, chiqimi	OFsk/ch	OFsk/ch
2.	Investitsion faoliyatdan pul oqimi	IF0	IF1
2.1.	Kirim	IFk	IFk
	Asosiy vositalarni sotish
	Nomoddiy aktivlarni sotish
	Uzoq va qisqa muddatli investitsiyalarni sotib olish
	Boshqa kirimlar
	Jami kirim
2.2.	Chiqim	IFch	IFch
	Asosiy vositalarni sotib olish
	Nomoddiy aktivlarni sotib olish
	Uzoq va qisqa muddatli investitsiyalarni sotib olish
	Boshqa chiqimlar
	Investitsion faoliyatdan sof kirim, chiqim	IFsk/ch	IFsk/ch
3.	Moliyaviy faoliyat pul oqimi	MF0	MF1
3.1.	Kirim:	MFk	MFk
	Olingan foizlar
	Olingan dividendlar
	Aksiyalar chiqarishdan yoki xususiy kapital bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa instrumentlardan kelgan pul tushumlari
	Uzoq va qisqa muddatli kredit va qarzlar bo‘yicha pul tushumlari
	Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing) bo‘yicha pul tushumlari
	Boshqa kirimlar
	Jami kirim
3.2.	Chiqim	MFch	MFch
	To‘langan foizlar
	To‘langan dividendlar
	Xususiy aksiyalar sotib olingandagi pul to‘lovlari
	Uzoq va qisqa muddatli kredit va qarzlar bo‘yicha pul to‘lovlari
	Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing) bo‘yicha pul to‘lovlari
	Boshqa chiqimlar
	Moliyaviy faoliyatdan sof kirim, chiqim	MFsk/ch	MFsk/ch
4.	Tahlil qilinayotgan davrda pul oqimining jami o‘zgarishi	∆PO	∆PO

Pul oqimini egri usuldagi hisob-kitoblari natijalari quyidagi jadval ma’lumotlarida aks etgan.

Pul oqimini egri usulda tahlili

Ko‘rsatkichlar	Summa, ming so‘m
Pul oqimini qoldig‘i	171.9
Sof foyda	974.0
Hisoblangan amortizatsiya	897
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarishdan natija	-
Boshqa korxonalarda qatnashishdan daromadlar	-
Ishlab chiqarish zaxiralaridagi o‘zgarishlar	228
Tugallanmagan ishlab chiqarish hajmidagi o‘zgarishlar	-
Kelgusi davr xarajatlari o‘zgarishi	7075
Tayyor mahsulot hajmidagi o‘zgarishlar	-
Debitorlik majburiyatlari o‘zgarishi	1063
Kreditorlik majburiyatlari o‘zgarishi	1077
Qisqa muddatli qo‘yilmalar o‘zgarishi	-
Kelgusi davr daromadlari o‘zgarishi	-
Joriy faoliyat bo‘yicha jami pul oqimi
Investitsion faoliyat
Kirim	889.0
Chiqim	2256.0
Investitsion faoliyat bo‘yicha jami pul oqimi	-1367
Moliyaviy faoliyat
Kirim:	570.0
Chiqim:	559.0
Moliyaviy faoliyatdan jami pul oqimi	-11.0
Pul oqimining davr oxiriga qoldig‘i

Pul oqimining davr boshiga qoldig‘i 171.9 mln so‘mni tashkil etgan. Joriy davrda sof foyda 974.0 mln so‘mni, hisoblangan amortizatsiya (897 mln.so‘mni), asosiy vositalarni hisobdan chiqarishdan natija (0.0 mln so‘m), boshqa korxonalarda qatnashishdan daromadlar (0.0 mln so‘m), ishlab chiqarish zaxiralaridagi o‘zgarishlar (228 mln so‘m), tugallanmagan ishlab chiqarish hajmidagi o‘zgarishlar (0.0 mln so‘m), kelgusi davr xarajatlari o‘zgarishi (7 075 mln so‘m), tayyor mahsulot hajmidagi o‘zgarishlar (0.0 mln so‘m), debitorlik majburiyatlari o‘zgarishi (1 063 mln so‘m), kreditorlik majburiyatlari o‘zgarishi (1 077 mln so‘m), qisqa muddatli qo‘yilmalar o‘zgarishi (0.0 mln.so‘m), kelgusi davr daromadlari o‘zgarishi (0.0 mln so‘m), investitsion faoliyat kirimi (889.0 mln.so‘m), investitsion faoliyat chiqimi (2256.0 mln so‘mni), investitsion faoliyat bo‘yicha jami pul oqimi (1 367 mln so‘m), moliyaviy faoliyat kirimi (570.0 mln so‘m), moliyaviy faoliyat chiqimi (559.0 mln so‘m), sof pul oqimi (11.0 mln so‘m)ni tashkil qilgan. Pul mablag‘larining davr oxiriga qoldig‘i 468 mln so‘mga teng bo‘lgan.

-jadval

Buxgalteriya balansining tuzilishi bo‘yicha pul oqimining hisob-kitobi

Balans tarkibi	Belgi	Hisob-kitobi
Aktivlar
Uzoq muddatli aktivlar	UMA	+
Joriy aktivlar	JA	+
Tovar-moddiy zaxiralar	TMZ	+
Debitorlik majburiyatlari	DM	+
Pul mablag‘lari	PM	+
Passivlar	=	=
O‘z mablag‘lari manbasi	O‘MM	+
Uzoq muddatli kreditlar	UMKQ	+
Qisqa muddatli kreditlar	QMK	+
Kreditorlik majburiyatlari	KM	+

∑A = UMA+TMZ+DM+PM

∑P = O‘MM+UMKQ+QMKQ+KMKQ

PM= ∑P - ∑A = O‘MM+UMKQ+QMKQ+KMKQ-UMA+TMZ+DM+PM

10.7. Pul oqimlarini boshqarishning omilli tahlili. Pul oqimlari harakatini tezlashtirish imkoniyatlarini aniqlash

Pul oqimini omilli tahlilida koeffitsiyent usulidan foydalaniladi. Bu usul pul oqimini maqsadli boshqarishni yo‘lga qo‘yish yuzasidan quyidagi ko‘rsatkichlar tizimini o‘rganishni talab etadi:

- sof pul oqimining etarliligi;

- sarflangan pul mablag‘larining rentabelligi;

- olingan pul mablag‘larining rentabelligi;

- o‘rtacha pul qoldig‘ining rentabelligi.

Sof pul oqimining etarliligi koeffitsiyenti quyidagi formula asosida aniqlanadi.

Kpm = PMk / PMch * 100%

Bu yerda:

PMk – pul mablag‘lari kirimi;

PMch – pul mablag‘lari chiqimi.

Sarflangan pul mablag‘larining rentabelligi koeffitsiyenti quyidagi formula asosida aniqlanadi:

Rpm_ch = F / PMch * 100%

Bu yerda:

F – korxona faoliyatining moliyaviy natijasi;

Olingan pul rentabelligi koeffitsiyenti quyidagi formula asosida aniqlanadi:

Rpm_k = F / PMk * 100%,

Pul mablag‘lari o‘rtacha qoldig‘ining rentabelligi koeffitsiyenti quyidagi formula asosida aniqlanadi:

Rpm_q = F / PMq * 100%,

Bu yerda:

PMq – pul mablag‘larining o‘rtacha qoldig‘i.

Pul oqimlarining yetarligi, rentabelligi ko‘rsatkichlari pul oqimining shakllanish qatorlari ya’ni operatsion, investitsion va moliyaviy faoliyat bo‘yicha ham alohida va butun xo‘jalik faoliyatidan pul oqimi bo‘yicha ham o‘rganiladi. Bu pul oqimining shakllanishi bo‘yicha har bitta qatorni omilli tahlil etish va boshqarishda ham muhim masala hisoblanadi. Pul oqimining moliyaviy koeffitsiyentlariga ta’sir etuvchi birliklar sifatida moliyaviy natijaviylikning o‘zgarishi, sof pul oqimining o‘zgarishlari, pul mablag‘lari kirimi va chiqimining o‘zgarishlari tarkiblanadi.
Pul mablag‘lari bilan bog‘liq moliyaviy koeffitsiyentlar tahlili

Ko‘rsatkichlar	Belgi	2014y.	2015y.	2016y.
Pul mablag‘lari kirimi, ming so‘m	PMk	4 796	6 813	9 639
Pul mablag‘lari chiqimi, ming so‘m	PMch	4 718	6 874	9 634
Korxona faoliyatining moliyaviy natijasi	F	-202	1 866	2 089
Pul oqimlarining o‘rtacha qoldig‘i, ming so‘m	POq	79	18	23
Sof pul oqimining yetarliligi	Kpm	101,65	99,11	100,05
Olingan pul mablag‘larining rentabelligi	Rpmk	-	27,15	21,68
Sarflangan pul mablag‘larining rentabelligi	Rpmch	-	27,39	21,67
O‘rtacha pul qoldig‘ining rentabelligi	Rpmq	-	10 366,67	9 082,61

Korxonada sof pul oqimining yetarliligi 2014-yilda 101.65 %ni, 2015-yilda 99.11 %ni, 2016-yilda 100.05 %ni tashkil qilgan. Sarflangan pul mablag‘larining rentabelligi mos ravishda 2015-yilda 27.39 %ni, 2016-yilda 21.67 %ni tashkil qilgan.

Omilli tahlil etish metodikasini quyidagi jadvaldagi hisob-kitoblar asosida ko‘rib o‘tishimiz mumkin. Har bitta ta’sir omilining natijaviy ko‘rsatkichga ta’sirini baholashda zanjirli almashtirish usuli orqali hisob-kitob qilishimiz mumkin.
Pul mablag‘larining omilli tahlili

Moliyaviy koeffitsiyent lar	Hisob-kitoblar	Jami o‘zgarish	Omillar ta’siri
			1-omil	2-omil
1. Sof pul oqimining yetarliligi			Pul mablag‘lari kirimining o‘zgarishi	Pul mablag‘lari chiqimining o‘zgarishi
O‘tgan yil	Kpm0 = PMk0 / PMch0 * 100%	Kpm1-Kpm0	Kpm1,0-Kpm0	Kpm1-Kpm1,0
Hisobot yil shartli	Kpm1,0 = PMk1 / PMch0 * 100%
Hisobot yili	Kpm1 = PMk1 / PMch1 * 100%
2. Olingan pul mablag‘larining rentabelligi			Moliyaviy natijalarning o‘zgarishi	Pul mablag‘lari kirimining o‘zgarishi
O‘tgan yil	Rpmk0 = F0 / PMk0 * 100%	Rpmk1-Rpmk0	Rpmk1,0-Rpmk0	Rpmk1-Rpmk1,0
Hisobot yil shartli	Rpmk1,0 = F1 / PMk0 * 100%
Hisobot yili	Rpmk1 = F1 / PMk1 * 100%
3. Sarflangan pul mablag‘larining rentabelligi			Moliyaviy natijalarning o‘zgarishi	Pul mablag‘lari chiqimining o‘zgarishi
O‘tgan yil	Rpmch0 = F0 / PMch0 * 100%	Rpmch1-Rpmch0	Rpmch1,0-Rpmch0	Rpmch1-Rpmch1,0
Hisobot yil shartli	Rpmch1,0 = F1 / PMch0 * 100%
Hisobot yili	Rpmch1 = F1 / PMch1 * 100%
4.O‘rtacha pul qoldig‘ining rentabelligi			Moliyaviy natijalar ning o‘zgarishi	Pul mablag‘lari o‘rtacha qoldig‘ini o‘zgarishi
O‘tgan yil	Rpmq0 = F0 / PMq0 * 100%	Rpmq1-Rpmq0	Rpmq1,0-Rpmq0	Rpmq1-Rpmq1,0
Hisobot yil shartli	Rpmq1,0 = F1 / PMq0 * 100%
Hisobot yili	Rpmq1 = F1 / PMq1 * 100%