Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Kalandarova moliyaviy tahlil

5.6. Buxgalteriya balansining gorizontal (davriy) tahlili

Gorizontal tahlil – alohida moliyaviy ko‘rsatkichlarni o‘zaro taqqoslash orqali moliyaviy holatdagi o‘zgarishlarga baho berish usuli hisoblanadi.

Moliyaviy hisobot elementlari va moddalarini, moliyaviy ko‘rsatkichlarni gorizontal tahlili asosida ularning o‘zgarishiga mutlaq va nisbiy ifodalarda baho beriladi.

Moliyaviy tahlilda gorizontal tahlilning quyidagi shakllaridan foydalaniladi:

1. Hisobot ko‘rsatkichlarini davr boshiga va oxiriga taqqoslash;

2. Hisobot ko‘rsatkichlarini o‘tgan yilning shu davri ko‘rsatkichlari bilan taqqoslash;

3. Hisobot ko‘rsatkichlarini dinamik taqqoslash;

4. Turli tashkilotlarning moliyaviy ko‘rsatkichlarini qiyosiy taqqoslash.

Moliyaviy hisobotni gorizontal tahlili deganda – moliyaviy hisobot elementlari va moddalarini mutlaq va nisbiy ifodalarda, hisobot davri boshiga yoki o‘tgan yilga nisbatan qiyosiy o‘rganishga aytiladi.

Gorizontal tahlilda ikki va undan ortiq davrlarga tegishli moliyaviy ko‘rsatkichlar o‘zgarishiga (mutlaq va nisbiy ifodada) baho beriladi. Davr oralig‘ini tanlashda interval oraliqlar kengligi bir xilda olinadi. Masalan‚ hisobot yilining chorak, yarim yillik va yillik ko‘rsatkichlari mos ravishda o‘tgan yilning chorak, yarim yillik va yillik ko‘rsatkichlari bilan qiyoslanadi.

Gorizontal va vertikal tahlil turlarini bir-biridan ajratgan holda tasavvur qilish qiyin. Negaki‚ ulardan birgalikda foydalangandagina mazmun kasb etadi. Shu sababli‚ gorizontal va vertikal tahlil turlari doimo bir butunlikda olib boriladi.

Korxonada aktivlarning yil boshiga nisbatan o‘zgarishi 11 078 788 407 ming so‘mni tashkil etgan. Nisbiy o‘zgarishi, ya’ni o‘sish darajasi 1,84 ni yoki 184 foizni tashkil etgan. Joriy aktivlarda uzoq muddatli aktivlarning o‘sishi mutlaq ifodada 2 373 468 015 ming so‘mni, o‘sish darajasi 123,3 foizni tashkil qilgan. Joriy aktivlarning davr boshiga nisbatan o‘zgarishi 8 705 320 392 ming so‘mni, o‘sish darajasi 3,9 baravarga ortgan.

Buxgalteriya balansining gorizontal tahlili