|
I.A.Karimov
Kirish.
Bozor munosabatlarining muhim bo‘g‘inlaridan biri bo‘lgan bank tizimini
isloh qilish va erkinlashtirish, iqtisodiyotni rivojlantirish, xalqaro bank tizimi
talablariga mos keluvchi mahalliy banklar faoliyatini tashkil qilish va ular
faoliyatini yanada takomillashtirish shu kunning dolzarb vazifalaridan hisoblanadi.
YAxshi taraqqiy etgan bank tizimi va banklar faoliyatiga ega bo‘lmagan jamiyat
rivojlana olmaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan Vazirlar Mahkamasining
2014 yil 16 yanvarda o‘tkazilgan yig‘ilishida belgilab berilgan 2014 yilda
mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari doirasida
amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida respublikamizda makroiqtisodiy
barqarorlik va iqtisodiyotning mutanosibligi hamda yuqori iqtisodiy o‘sish
ta’minlandi
2
. Iqtisodiyotni samarali boshqarish uning muhim sub’ekti bo‘lgan
tijorat banklar faoliyatini o‘rganishni, ularning ishlash mexanizmi, funksiya va
operatsiyalarini bilishni taqozo qiladi.
2014 yilda respublika bank tizimidagi islohotlar O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2010 yil 26 noyabrdagi PQ-1438-sonli Qarori bilan tasdiqlangan
“2011-2015 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va
barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko‘rsatkichlariga erishishning
ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar” Dasturi hamda respublika
1
Karimov I.A. Bank tizimi, pul muomalasi, kredit, investisiya va moliyaviy barqarorlik to‘g‘risida.-T.:
O‘zbekiston.2005.-528 b.
2
I.A.Karimovning 2014 yilning asosiy yakunlari va 2015 yilda O‘zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning
ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasidagi nutqidan, 2015
moliya-bank tizimini rivojlantirishga oid boshqa hujjatlarda belgilangan vazifalarni
bajarishga qaratildi, jumladan:
- bank nazorati tizimini yanada takomillashtirish, bank nazorati bo‘yicha Bazel
qo‘mitasining yangi tavsiyalarini tatbiq etish bilan bog‘lik tadbirlarni davom
ettirish;
- mamlakat bank tizimi va tijorat banklari faoliyatini etakchi xalqaro reyting
tashkilotlari tomonidan qo‘llaniladigan me’yor, andoza va ko‘rsatkichlar asosida
baholash amaliyotini kengaytirish;
- tijorat banklarining resurs bazasini ularning kapitallashuv darajasi hamda aholi va
xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning bo‘sh pul mablag‘larini depozitlarga jalb qilish
orqali yanada oshirish;
- tijorat banklari aktivlarini, shu jumladan, ularning investitsion faolligini hamda
ishlab chiqarishni texnik va texnologik qayta jihozlash bo‘yicha loyihalarni
kreditlash hajmlarini oshirish;
- tijorat banklari balansiga olingan iqtisodiy nochor korxonalar faoliyatini tiklash,
ular bazasida tashkil etilgan yangi korxonalarni strategik investorlarga sotish
ishlarini yanada faollashtirish;
- kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash, birinchi
navbatda, investitsiya maqsadlari, boshlang‘ich kapitalni shakllantirish uchun uzoq
muddatli kreditlar ajratish hajmini kengaytirish;
- xalqaro andozalar va tamoyillar hamda mamlakatimizda bozor munosabatlari
rivojlanishining hozirgi real holatidan kelib chiqqan holda moliya-bank sohasining
qonunchilik bazasini yanada takomillashtirish ishlari amalga oshirildi.
Ayni paytda banklarimizning umumiy aktivlari hajmi aholi va yuridik
shaxslarning hisob raqamlaridagi mablag‘lardan ikki barobardan ham ko‘pdir. Bu
esa ushbu mablag‘larni ishonchli himoya qilish hamda ularga o‘z vaqtida va to‘la
hajmda xizmat ko‘rsatishni kafolatlaydi.
Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga binoan
fuqarolarning banklar depozitlaridagi omonatlari, ularning miqdoridan qat’iy
nazar, davlat tomonidan to‘la kafolatlanadi. Bu esa o‘z novbatida tijorat banklarini
resrus bazasini mustahkamlanishiga va buning natijasida bank aktiv
operatsiyalarini hajmini oshishiga olib keladi.
Aktivlarning strukturasi va sifati sezilarli darajada bankning likvidliligi va
tulov kobiliyatini ya’ni, uning ishonchliligini belgilaydi. Kapitalning etarliligi va
kabul kilingan kredit risklari darajasiga bank aktivlarining sifati, aktiv va
passivlarning xajm va muddat buyicha kelishuviga – kabul kilinadigan valyuta va
foiz risklari darajasiga bog‘liq.
Tijorat banklari faoliyatining pirovard maqsadi olinayotgan foydani
maksimallashtirishdan iborat bo‘lib, ushbu maqsadga erishish bank aktivlarining
daromadligini barqaror tarzda oshirib borishni taqozo qiladi. Ayni vaqtda
respublikamiz tijorat banklari daromadligini oshirish borasida bir qator
muammolarning mavjudligi kuzatilmoqda. Xususan, bank aktivlari tarkibida
daromad keltirmaydigan aktivlarni yirik miqdorda to‘planib qolishiga yo‘l
qo‘yilmoqda. Bundan tashqari, respublikamiz tijorat banklarining qimmatli
qog‘ozlar bilan bog‘liq operatsiyalari ham rivojlanmay qo‘ydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
