Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Investitsiyalarni ro’yobga chiqarish bo’yicha amaliy harakatlar - investitsion faoliyat, investitsiyalarni amalga oshiruvchi shaxs - investor deyiladi.

Investitsiya faoliyati quyidagi manbalar hisobiga amalga oshirilishi mumkin:

• 
  investorlarning o’z moliyaviy resurslari (foyda, amortizatsiya ajratmalari, pul jamg’armalari va h.k.);
  
• 
  qarz olingan moliyaviy mablag’lar (obligatsiya zayomlari, bank kreditlari);
  
• 
  jalb qilingan moliyaviy mablag’lar (aktsiyalarni sotishdan olingan mablag’lar, jismoniy va huquqiy shaxslarning pay va boshqa to’lovlari);
  
• 
  byudjetdan investitsiyalarni moliyalashtirish.
  

2002 yilda O’zbekistonda investitsion qo’yilmalarning 40,0% korxonalarning o’z moliyaviy mablag’lari hisobiga, 25,0% byudjet mablag’lari hisobiga amalga oshirilgan¹.

Investitsiyalarning manbalaridan biri aholi keng qatlamlari (ishlovchilar, o’qituvchilar, vrachlar va boshqalar) jamg’armasi hisoblanadi. Muammo shundan iboratki, jamg’arma xo’jalik yurituvchi bir guruh tomonidan amalga oshiriladi, investitsiyalar esa shaxslar yoki xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning butunlay boshqa guruhi tomonidan amalga oshirilishi mumkin. O’z-o’zidan aniqki, investitsiyalar manbai bo’lib iqtisodiyotda faoliyat qiluvchi sanoat, qishloq xo’jalik va boshqa korxonalar foydasi ham hisoblanadi. Bu erda “jamg’aruvchi” va “investor” bir-biriga to’g’ri keladi.

O’zbekistonda kapital quyilmalarda nodavlat sektorining ulushi 1991 yildagi 24 %dan, 2000 yil 34, 7% va 2002 yil 59,2 % ga etgan.

¹ Qarang: Sotsialno-ekonomicheskoe polojenie Respubliki Uzbekistan za 2000 god. Toshkent-2001. 49-b.