Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Yalpi talab tushunchasi va uning hajmiga ta’sir qiluvchi omillar.

Yalpi talab - bu barcha iste’molchilar, ya’ni aholi, korxonalar va davlat narxlarning o’rtacha darajasida sotib olishi mumkin bo’lgan turli tovarlar va xizmatlarning umumiy hajmini, yoki milliy iqtisodiyotdagi real pul daromadlari hajmini bildiradi. Boshqa sharoitlar o’zgarmay qolganda, narx darajasi qancha past bo’lsa, iste’molchilar (mamlakat ichidagi hamda chet eldagi) milliy ishlab chiqarish real hajmining shuncha katta qismini va aksincha, narx darajasi qancha yuqori bo’lsa, shuncha kam qismini sotib oladi. Shunday qilib, narx darajasining oshishi, boshqa sharoitlar o’zgarmay qolganda yalpi talab hajmining kamayishiga sabab bo’ladi. Aksincha, narx darajasining pasayishi yalpi talabning oshishiga olib keladi. Yalpi talabga narxdan tashqari ta’sir qiluvchi omillarning o’zgarishi ham milliy ishlab chiqarish hajmining o’zgarishiga olib keladi.

Narx darajasi va talab bildirgan milliy ishlab chiqarish hajmi o’rtasidagi bu teskari bog’liqlik 1-chizmada aniq ifodalangan.

Bu yalpi talab hajmiga ta’sir etuvchi narxdan tashqari omillar quyidagilardir:

1. 
   Iste’molchilik sarflaridagi o’zgarishlar. Narx darajasining o’zgarishiga bog’liq bo’lmagan holda, narxdan tashqari bir yoki bir nechta omillar ta’sirida iste’molchilar xaridi hajmida o’zgarish ro’y berishi mumkin. Bu iste’molchi farovonligi, iste’molchining kutishi, iste’molchining qarzlari va soliqlarning o’zgarishi natijasi hisoblanadi.
   

Narx R darajasi

⁰ Tovar miqdori Q