Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Asosiy tayanch tushunchalar:

Renta to’lovlapi - xo’jaliklarning (yuridik va jismoniy) shaxslarning erdan foydalanganligi uchun er egalariga to’lanadigan to’lov bo’lib u ishlab chiqarilgan mahsulotning xarajatlariga qo’shiladi.

Foiz – osuda kapitali egalapiga to’lanadigan dapomad yoki qarzga olingan kapitalning foizda ifodalangan narxi

Makroiqtisodiyot – moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish sohalarini yaxlit bir butun qilib birlashtirgan milliy iqtisodiyot darajasidagi iqtisodiyotdir.

Milliy hisoblar tizimi – YaMM (IMM) va milliy daromadni ishlab chiqarish, taqsimlash hamda ulardan foydalanishni xarakterlaydigan hamda o’zaro bog’liqligini ko’rsatadigan hisoblar majmuasi.

Yalpi milliy mahsulot (YaMM) – milliy iqtisodiyotda bir yil davomida vujudga keltirilgan va bevosita iste’molchilarga borib tushadigan pirovard mahsulot va xizmatlarning bozor narxlaridagi summasi.

Qo’shilgan qiymat – ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatidan sotib olingan va unumli iste’mol qilingan xom ashyo va materiallar qiymati chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismining bozor qiymati.

Ichki milliy mahsulot (IMM) – yil davomida mamlakat hududida ishlab chiqarilgan pirovard mahsulot va xizmatlarning bozor narxlardagi qiymati.

Sof milliy mahsulot (SMM) – Yalpi ichki milliy mahsulotdan uni ishlab chiqarish uchun sarflangan moddiy xarajatlarni chiqargandan keyin qolgan mahsulot.

Milliy daromad – yangidan vujudga keltirilgan qiymat bo’lib, SMMdan egri soliqlarni chiqarib tashlash yo’li bilan aniqlanadi.

Shaxsiy daromad – milliy daromaddan ijtimoiy sug’urta ajratmalari, korxona foydasidan olinadigan soliqlar va korxonaning taqsimlanmay qolgan foydasini chiqarib tashlash hamda aholi qo’liga kelib tushadigan ijtimoiy (davlatning transfert to’lovlari) to’lovlar summasini qo’shish yo’li bilan aniqlanadi.

Nominal YaMM – joriy narxlarda hisoblangan YaMM.

Real YaMM – narxlarning o’zgarishini hisobga olib, doimiy narxlarda hisoblangan YaMM.

Oraliq mahsulot – ishlov berish, qayta ishlash va qayta sotish maqsadlarida sotib olingan mahsulotlar.

Pirovard mahsulot – ishlab chiqarish jarayoni yakunlangan, shaxsiy va unumli iste’mol qilishga tayyor bo’lgan mahsulotlar.

Xufyona iqtisodiyot – YaMMni ishlab chiqarish, taqsimlash va undan foydalanishning rasmiy iqtisodiyotdan yashirin qismi.