Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Ochiq bozordagi operatsiyalar
 - Mamlakatdagi pul massasini o’zgarishi 
ustidan, ya’ni pul taklifi ustidan nazoratning eng moslashuvchan va sezgir qurolidir. 
Agar MB ga muomalada pul massasini ko’paytirish zarur bo’lsa, u 
qimmatbaho qog’ozlar bozorida davlatning qisqa muddatli obligatsiyalarini sotib 
olishni boshlaydi. Tijorat banklari, o’z aktivlaridagi hukumatning qimmatbaho 
qog’ozlarini o’zlari uchun maqbul sharoit asosida sotishga tushadilar. Birmuncha 
muddat o’tgach obligatsiyalar sotishdan tushgan pullar tijorat banklariga cheklar yoki 
depozitlar shaklida kelib tushadi. Bu mablag’lardan  bir qismi rezervga qo’yilib, 
qolganlarini banklar kreditga berish mumkin. 
Shunday qilib, MB davlatning  qisqa muddatli obligatsiyalarini sotib olish 
bilan  muomaladagi pul taklifini ko’paytiradi. 
AQShda 80-yillarning ikkinchi yarmida inflyatsiya pasaygach FRS yiliga 20-
30 mlrd. dollar atrofida davlat obligatsiyalarini sotib olgan, 2-4 mlrd. dollar atrofida 
sotgan. Agar MB inflyatsiyaga qarshi pul massasini ko’paytirish oldini olishga  
harakat qilsa, u davlat qarz majburiyatlarini sotishni boshlaydi. Tijorat banklari 
o’zlariga foydali  tarzida davlatning qisqa muddatli obligatsiyalarini sotib oladilar, 
ma’lum muddat o’tgach chek tijorat banlariga to’lov uchun  taqdim etiladi. 
Shunday qilib, MB davlatning qisqa muddatli obligatsiyalarini sotish bilan 
pul taklifini kamaytiradi. 
MB ning qimmatbaho qog’ozlar bozoriga doimo ta’sir ko’rsatishi tufayli davlat 
obligatsiyalarning to’lov muddatlari har xil bo’lishidan qat’iy nazar, tezda pul 
massasini kamaytirish imkonini beradi. Masalan AShQ FRS 233 mlrd. dollarlik 
davlat obligatsiyalari bo’lib, ularning sotilishi tijorat banklari rezervlarini 40 mlrd. 
dollardan nolga tushirishi mumkin bo’ladi.