Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Ipoteka krediti 
– ko’chmas mulklar (er, bino) hisobiga uzoq muddatli ssudalar 
shaklida beriladi. Bunday ssudalar berish vositasi, banklar va korxonalar tomonidan 
chiqariladigan ipoteka obligatsiyalari hisoblanadi. 
Davlat krediti 
– kredit munosabatlarining o’ziga xos shakli bo’lib, bunda 
davlat pul mablag’lari qarzdori, aholi va xususiy biznes esa kreditorlari bo’lib 
chiqadi. Davlat krediti mablag’lari manbai bo’lib, davlat qarz obligatsiyalari xizmat 

---

 
110
qiladi. Davlat kreditning bunday shaklida, avvalo, davlat byudjeti kamomadini 
qoplash uchun foydalanadi. 
Xalqaro kredit 
– ssuda kapitalining xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi 
harakatini namoyish qiladi. Xalqaro kredit tovar yoki pul (valyuta) shaklida beriladi. 
Kreditor va qarz oluvchilar banklar, xususiy firmalar, davlat, xalqaro va mintaqaviy 
tashkilotlar hisoblanadi. 
Kredit berish bir qator printsiplarga asoslanadi. 
Bular quyidagilar: ssuda berishning maqsadli xarakteri, kreditning 
rasmiylashtirilgan muddatda qaytarishligi, ssudaning moddiy ta’minlanganligi va 
to’lovliligi. 
Qarzga berilgan ssudaning albatta qaytarilib berilishi, undan foydalanilganlik 
uchun olingan foydadan ssuda foizini to’lash zarurati korxonalarni xo’jalik 
yuritishning eng samarali usullarini izlab topishga undaydi. 
Qarzga (ssudaga) berilgan pul hisobiga olinadigan daromad foiz yoki foizli 
daromad deyiladi. Shu daromad (foiz)ning qarzga berilgan pul summasiga 
nisbatining foizda ifodalanishi foiz stavkasi yoki foiz normasini tashkil qiladi: 
 
 
 
K
ssud
– qarzga berilgan pul (kapital) summasi. 
Agar 100 ming so’m yiliga 20 ming ssuda foizi to’lash sharti bilan qarzga 
berilgan bo’lsa, ssuda foizi normasi 20% ni tashkil qiladi. 
 
⎪
 
⎩
 
⎪
 
⎨
 
⎧
 
−
 
−
 
′
 
⋅
 
=
 
′
 
summasi
 
foiz
 
r
normasi
 
foiz
 
r
ерда
bu
K
 
r
 
r
 
ссуда
 
, 
100 

---

 
111