Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

n 
Harajatlar Jami 
ga 
nisbata
n 
YaIM 
nisbata
n 
Daromadlar  
jami: 
 
100,0 
 
28,5 
Xarajatlar 
jami: 
 
100,0 
 
29,6 
Shu jumladan: 
• 
to’g’ri soliqlar; 
• 
egri soliqlar; 
• 
resurs uchun 
to’lovlar va mol-
mulk solig’i; 
• 
ijtimoiy infratu-
zilmaning rivojla-
nishiga soliqlar; 
• 
boshqa soliqlar va 
daromadlar. 
 
 
 
26,3 
45,4 
 
10,0 
 
 
 
1,1 
 
 
 
 
 
17,2 
 
 
7,5 
13,0 
 
2,8 
 
 
 
0,3 
 
 
 
 
 
4,9 
Shu jumladan: 
 
ijtimoiy sohaga; 
 
ijtimoiy 
himoyaga; 
 
iqtisodiyotga 
(xalq xo’jaligiga);
 
markazlashgan 
in-vestitsiyalar; 
 
davlat 
boshqaruvi; 
 
boshqa harajatlar. 
 
 
35,1 
7,7 
 
9,1 
 
 
20,1 
 
 
2,3 
 
 
25,7 
 
 
10,4 
2,3 
 
2,7 
 
 
6,0 
 
 
0,7 
 
7,6 
 
 
 
Umumdavlat byudjeti bilan birga hokimiyat quyi organlarining (viloyat, tuman 
va shahar) byudjeti ham mavjud bo’ladi. Bu mavjud moliyaviy resurslarni  ancha  
to’laroq  jalb  qilish va ulardan samarali foydalanish imkonini beradi. Hokimiyat quyi 
organlari byudjetining daromadlari o’z hududidagi korxonalar daromadidan, aholidan 
olinadigan soliqlar, mulk soliqlari va shu kabilar orqali shakllanadi. 
Ularning daromadi qisman davlat byudjetidan beriladigan subsidiyalar hisobiga 
ham to’ldiriladi.. Hokimiyat quyi organlari byudjet mablag’lari tegishli hududda ta’lim, 
sog’liqni saqlash, obodonchilik, yo’l qurilish va shu kabilarga sarflanadi. 
Davlat mol-mulkiy va shaxsiy sug’urtasi umumdavlat moliyasining keyingi 
bo’g’ini hisoblanib, mulkchilikning barcha shakllaridagi korxonalar va fuqarolarga 
joriy qilinadi. U majburiy va ixtiyoriy bo’lishi mumkin. Bu maqsadlar uchun fondlar 
korxona va aholining to’lovlari hisobiga shakllanadi. Fond mablag’lari mol-mulkiy 
sug’urtasiga va shaxsiy sug’urtaga pul to’lashni ko’zda tutadi. 
Shaxsiy sug’urta aholining pul jamg’armalarini tashkil qilishning shakllaridan 
biri bo’lib ham xizmat qiladi. 
                                                 
1
 Jadval ma’lumotlari O’zbekiston respublikasi Iqtisodiyot vazirligi ma’lumotlariga tayangan holda tuzilgan. 

---

 
86
Jamiyat moliya tizimi ijtimoiy siyosiy va ma’rifat ishlari bilan shug’ullanuvchi 
tashkilot va muassasalarning moliyasini ham o’z ichiga oladi. Kasaba uyushmalar,  
siyosiy partiyalar, yoshlar, xotin-qizlar, faxriylar tashkilotlari, ijodiy uyushmalar, 
sport jamiyatlari va boshqa ilmiy ma’rifiy jamiyatlarning ham o’ziga xos moliyasi 
mavjud bo’ladi. Bunday ijtimoiy tashkilotlarning moliyaviy resurslarining manbai, 
tashkilot a’zolarining kirish puli va badallari, tijorat faoliyatidan kelgan daromad, 
xomiylar ajratgan yoki xayriya qilgan mablag’lardan iborat bo’ladi. Jamiyat moliya 
tizimida maxsus va xayriya fondlari ham alohida o’rin tutadi. Bu fondlar turli xo’jalik 
sub’ektlari va aholining pul mablag’larini aniq bir maqsad yo’lida birlashtiradi va 
ishlatadi. 
Mazkur fondlarga respublikamizda amal qilib turgan “Mahalla”, “Navro’z”, 
“Orol” va “Ulug’bek” fondlarini misol qilib ko’rsatish mumkin. 
Bozor iqtisodiyotiga o’tib borish bilan jamiyat moliya tizimida turli xil sug’urta 
(ijtimoiy sug’urta, tibbiy sug’urta) fondlari va byudjetdan tashqari moliya fondlari 
(pensiya fondi, aholini ish bilan ta’minlash fondi, tabiatni muhofaza qilish fondi, tarixiy 
yodgorliklarni saqlash fondi, tadbirkorlarga ko’mak berish fondi va boshqalar)ning 
ahamiyati ortib boradi. 
 

---

 
87