Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Sport va uning ma’naviy-estetik jihatlari. 

Sport  est eti kasi  sport  sohasidagi  e st eti k  qonuni yatl arni  o‘rganadi,  sport ning  est et ik 

mazmunini,  uning  jamiyat  madaniyatidagi  o‘rnini,  sport  bilan  san’atning  o‘zaro 

aloqadorligini  tadqiq  etadi,  inson  jismoniy  kamolotining  ma’naviy -estetik  jihatlarini 

tahlildan o‘tkazadi. 

Ma’lumki,  sport  va  jismoniy  tarbiya  deyarli  doimo  yonma -yon  tilga  olinsa-da,  ular 

bir-bi ridan  jiddi y  farq  qiladi.  J ismoni y  tarbi ya  asosan  inson  sal omatli gi ni  t a’m i nlas hga 

qaratilgan  jamiyatning  turli  yoshdagi  barcha  tabaqalari  ixtiyoriy  tarzda  «o‘zi  uchun» 

shug‘ullanadigan,  ommaviylik  tabiatiga  ega  mashqlar  yoki  mashq  majmularidan  iborat. 

Sport  esa,  uning  qaysi  sohasida  bo‘lmasin,  mutaxassis  ustozlar  nazorati  ostida  maxsus 

tayyorgarlik  ko‘rgan  odamlarning,  asosan  yoshlarning  yakkama -yakka  yoki  jamoavi y 

tarzda  bellashuvini  o‘z  ichiga  oladi.  Jismoniy  tarbiya  qay  ko‘rinishda  bo‘lmasin, 

(individualmi,  j amoavi ym i),  bellashuvni   rad  et adi  va  ins onga  turli  m ashq  shakllaridan 

xohlaganini  tanlash  imkonini  beradi.  Sportda  musobaqa  birinchi  o‘rinda  turadi  va  unda 

mua yyan  m ashql ar  m ajburi y  tarzda  baj ari ladi .  Leki n  bu  m aj buri yli k  sport ning  ma’l um  bi r 

turi  doirasida  sportchiga  erkin  harakat  qilish  imkonini  beradi,  ya’ni  sportda  ijodiy 

yondashuv  taqiqlanmaydi,  balki  qo‘llab -quvvatlanadi.  Masalan,  badiiy  gimnastika 

musobaqal arida  har  bir  sport c hi  o‘zi  t anl agan  m ashqni ,  o‘zi  tanlagan  ku y  j o‘rl i gida 

baj aradi,  l eki n  sportni ng  us hbu  t uri ga  doir  qonun -qoi dal ardan  chet ga  chiqolma ydi . 

SHunday  qilib,  jismoniy  tarbiyani  sportga  qo‘shib  yuborish  yoki  ularni  aynanlashtirish 

mumkin  em as.  S portning  boshqa  ko ‘pchilik  turl arida  esa,  barcha  sport chil ar  bir  xil 

mashqni   baj aradi lar,  lekin  ul arni  bir -bi ridan  farql anti rib  t uradi gan,  m usobaqa  ruhini  

saqlab,  uni  so‘ndirmaydigan  narsa,  bu  –  har  bir  sportchining  bir  xildagi  mashq  ijrosiga 

ijodiy,  o‘ziga  xos  yondashuvdir .  Bunda  sportchining  o‘z  a’zoi  badani  ustidan  hukmronlik 

qilishi  va  shu  hukmronlikni  egiluvchan  go‘zallik,  epchillik,  ulug‘vor  xatti -harakatlar 

shaklida  tom oshabi nga  t aqdim  etishi ni  taqoz o  qil adi,  x ullas,  sport  i nson  tanasi 

go‘zalligining namoyishi sifatid a diqqatga sazovor. 

Sport ga  qadim gi  yu nonl ar,  bundan  bir  necha  ming  yill ar  avval  ana  s hunda y  nuqt ai  

nazardan  yondashganlar.  Lekin,  afsuski,  keyinchalik  musobaqa  omili  go‘zallikni  chetga 

surib, uni g‘oliblik va mag‘lublik bilan baholanadigan ehtirosli o‘yin ga, qimorning o‘ziga 

xos  turiga  aylantirib  qo‘ydi  (qadimgi  Rumodagi  gladiatorlar  bahsi,  keyinchalik  ot 

po ygasi ga pul ti kishl ar v.h.k.).  

Hozirgi  paytda  sport  jahon  bo‘ylab  juda  keng  yoyilgan  madaniy  soha  sifatida  tan 

olinadi.  Ayniqsa,  buni  O‘zbekiston  misol ida  yaqqol  ko‘rish  mumkin.  Bizda  mustaqillik 

sharofati  bil an  sport ga  milli y  m adani yatning  uzvi y  qi smi  si fat ida  qarash  shakll andi ,  uning 

hamma  turi  bo‘yicha  musobaqalar  o‘tkazish  odat  tusiga  kirdi,  o‘zbek  kurashi  esa, 

umumbas hari y  sport  turi ga  a yl andi .  M ada ni yat  bilan  birgal ikdagi   vazirli k  m aqomi ni  ol di. 

Bul arni ng  de yarli  barchasi  respublikamiz  Prezidenti  Islom  Karim ov  t ashabbusi  va 

---