Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Sillogizm  aksiomasi. 

Yuqoridagi fikrlardan ko’rinib turibdiki,  ikki mushohada  asosida sillogizm  xulosasi 

hosil qilinadi. Shu o’rinda qanday qilib ikki fikr, ikki asosdan yangi fikr  — xulosa hosil qilish mumkin? - 

degan  savol  paydo  bo’lishi  tabiiy.  Ma’lumki,  deduktsiya  (ya’ni,  fikrning  umumiylikdan  yakkalikka  qarab 

borishi) olamdagi narsa va hodisalar orasida mavjud bo’lgan oddiy aloqa va munosabatlarga, asoslanadi. Bu 

aloqa  va  munosabatlar  ichida  jins  va  tur,  umumiylik  bilan  yakkalik  orasidagi  munosabatlar  alohida  o’rin 

tutadi. Biz o’zimizni o’rab olgan ob’ektiv olamni o’rganar ekanmiz, undagi narsa va hodisalar umumiylikka 

egaligini; bu umumiylik alohida predmet va hodisalar tarzida namoyon bo’lishini ko’p bor kuzatganmiz va 

bunda  umumga  xos  bo’lgan  xususiyatlar  alohidalikda  ham  namoyon  bo’lishini  anglaganmiz.  Vaqt  o’tishi 

bilan  umumiylik  va  yakkalik,  jins  va  tur  orasidagi  munosabatlarning  ongimizda  takror-takror  aks  etishi 

sillogizmning  ichki  qonuniyatini  tushunishga  imkon  bergan.  Sillogizmning  mohiyatini  ifodalaydigan  bu 

qonuniyat  mantiqda  sillogizm  aksiomasi  deb  yuritiladi.  Sillogizm  aksiomasida  buyumlarga  xos  yakkalik, 

maxsuslik  va  umumiylik  orasidagi  munosabatlar  ifodalanadi.  Unga  ko’ra,