Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

 

 

151 

 

Bular: Katta termin - R  

Kichik termin - S  

O’rta termin - M  

Katta  (R),  o’rta  (M),  kichik  termin  (S)  sillogizm  xulosasining  tarkibiy  qismlaridir.  Katta  termin  (R)  deb 

sillogizmda katta asos tarkibiga kiruvchi va xulosada predikat vazifasini bajaruvchi terming aytiladi. Kichik 

termin  (S)  deb  sillogizmda  kichik  asos  tarkibiga  kiruvchi  va  xulosa  sub’ekt  bo’lib  keluvchi  terminga 

aytiladi.  O’rta  termin  (M)  deb  sillogizmda  katta  asosni  kichik  asosga  bog’lovchi,  biroq  xulosada  ishtirok 

etmaydigan terming aytiladi. Sodda - qat’iy sillogizmning tarkibini quyidagicha ifodalash mumkin:  

Katta asos: Barcha davlatlar o’z iqtisodiyotining taraqqiy ettirishdan manfatdor.  

Kichik asos: O’zbekiston — davlat.  

Xulosa: Demak, O’zbekiston o’z iqtisodiyotini taraqqiy ettirishdan manfaatdor.  

Mazkur sodda qat’iy sillogizmni quyidagi formula bilan ifodalash mumkin:  

Barcha M — R dir.  

S — M dir.  

Demak, S — R dir.  

Sillogizm xulosasi:  

a) katta asosdan boshlanlan taqdirda fikr umumiylikdan yakkalikka qarab boradi.  

XVII - XIX asr ziyolilari ma’rifatparvarlik g’oyalarini ilgari surdilar  

Avaz O’tar o’g’li — XIX asr ziyolisi.  

Demak, Avaz O’tar ma’rifatparvarlik g’oyalarini ilgari surdi.  

b) kichik asosdan boshlansa, fikr yakkalikdan umumiylikka qarab boradi. Masalan: Suv — jism  

Jism — ximiyaviy elementlardan tarkib topgan.  

Demak, suv ximiyaviy elementlardan tarkib topgan.  

v) Ayrim o’rinlarda fikr yakkalikdan juz’iylikka qarab borishi orqali xulosa chiqarish mumkin. Masalan:  

Baliq jabra bilan nafas oladi.  

Baliq — hayvon.  

Demak, ayrim hayvonlar jabra bilan nafas oladi.