Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Hukmlarning  turlari. 

Predikatning  mazmuniga  qarab  hukm  turlari. 

Ular  quyidagilardan  iborat: 

atributiv  hukmlar,  mavjudlik  hukmlari  va  munosabat  hukmlari.  Atributiv  hukmlarda  predikat  biror 

xususiyatning predmetga xosligi yoki xos emasligi aniq, qat’iy qilib ko‘rsatiladi. SHuning uchun atributiv 

hukmlarni  qat’iy          hukmlar  ham  deb  yuritamiz.    Masalan,      «mustaqillik  davr  talabidir».  Mavjudlik 

---

 

 

 

 

146 

 

hukmlarida predikat biror predmet va hodisaning mavjud yoki mavjud emasligini bildiradi. Masalan, «TMI 

da Soliq fakulteti bor». Munosabat hukmlarida predmetning biror jihatdan munosabati ko‘rsatiladi. Masalan, 

«Matematik mantiq klassik mantiqqa qaraganda yoshroqdir». 

Sub’ektning  miqdoriga  qarab  hukm  turlari  quyidagilardir:  umumiy,  juz’iy,  yakka  hukmlar.  Bunda 

sub’ektda ifodalangan predmetning soni, nechtaligi ahamiyatga ega bo‘ladi. Oddiy hukmlarda diqqatimiz bir 

turkum  predmetlarning  hammasiga,  bir  qismiga  yoki  bir  donasiga  qaratilgan  bo‘lishi  mumkin.  Masalan, 

«Hamma  darsliklar  kitobdir»,  «Ba’zi  darsliklar  O‘zbek  tilida  chiqarilgan»,  «Bu  darsliklar  mantiq  faniga 

oiddir». 

Mantiqiy bog‘lamaga qarab hukm turlari quyidagilardir: tasdiq va inkor hukmlar. Mantiqiy bog‘lama 

hukmning sifatini belgilaydi. Tasdiq hukmlarda xususiyatning predmetga xosligi, inkor hukmlarda aksincha, 

xos emasligi  ko‘rsatiladi. Masalan,  «O‘zbekiston fuqarolari tinchlik tarafdoridir»,  «O‘zbekiston fuqarolari 

qurollanish tarafdori emas». 

Oddiy  hukmlarning  birlashgan  klassifikatsiyasi  yoki  hukmlarning  asosiy  turlari. 

Bunda  hukmlarning 

sifati va sub’ektning miqdori hisobga olinadi. Hukmlarning asosiy turlari quyidagilardir: 1) Umumiy tasdiq 

hukmlar. 

A

 

harfi  bilan  belgilanadi,  «hamma 

S  R

 

dir»  formulalari  orqali  ifodalanadi.  Masalan,  «Hamma 

O‘zbekiston fuqarolari dam olish huquqiga ega». 2) Juz’iy tasdiq hukmlar 

J

 

harfi bilan belgilanadi, «ba’zi