Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

sodda, murakkab, murakkab - qisqartma 

turlarga bo’linadi.  

Sodda  sillogizm. 

Sodda  sillogizm  3  qism  (katta  asos,  kichik  asos,  xulosa)  hamda  3  termin  (R,  M,  S)  dan 

iborat  bo’ladi.  Shu  bilan  bir  vaqtda  sodda  sillogizmlar  har  doim  ham  to’liq  holda  ham  uchrayvermaydi. 

Aksari hollarda sillogizmlarning sodda qisqartma shakllari uchraydi.  

---

 

 

 

 

153 

 

Sodda  qisqartma  sillogizmlar  mantiqda  entimema  deb  yuritiladilar. 

Entimema  –  asoslardan  biri  yoki 

xulosasi qoldirib ifoda etilgan sillogizm

. Masalan:  

Bu baliq - akula.  

Demak, bu baliq - yirtqich.  

Bu misolda katta asos (Ayrim baliqlar – yirtqich) tushurib qoldirilgan.  

Murakkab sillogizm

.  

Murakkab  sillogizm  mantiqda 

polisillogizm 

deb  yuritiladi.  Polisillogizmlar  ikki  va  undan  ortiq  sodda 

sillogizmlardan tashkil topadi. Masalan: Sport sog’liqni mustahkamlaydi.  

Gimnastika – sport.  

Demak, Gimnastika sog’liqni mustahkamlaydi.  

Ritmik gimnastika – gimnastika.  

Ritmik gimnastika - sog’liqni mustahkamlaydi.  

Pollisiologizmning 2 turi mavjud:  

a) Progressiv polisillogizm  

b) Regressiv polisillogizm.  

a)  Progressiv  polisillogizmda  ilgarigi  sillogizmning  xulosasi  yangi  sillogizm  uchun  asos  vazifasini 

bajaradi. 

 

Masalan: San’at qalbni davolaydi.  

Teatr – san’at  

Demak, teatr - qalbni davolaydi.  

Drammatik teatr – teatr.  

Demak, Drammatik teatr qalbni davolaydi.  

b) Regressiv polisillogizmda ilgarigi sillogizm xulosasi kichik asos vazifasini o’taydi. 

 

Masalan: Chinor – daraxt  

Daraxt - o’simlik.  

Chinor - o’simlik  

O’simlik – organizm  

Chinor – organizm  

Organizm – parchalanadi.  

Chinor parchalanadi.  

Murakkab sillogizmlar a)