Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

Sinergetika. 

Hozirgi  zamon  fanida  sinergetika  metodi  keng  qo‘llanilmokda.Sinergetika  so‘zi  yunoncha 

(«sinergena»)  bo‘lib,  kelishuv,  hamkorlik,  o‘zaro  ta’sir  kabi  ma’nolarni  anglatadi.  German  Xakenning 

fikricha,  sinergetika  ko‘p  qismlardan  iborat  bo‘lgan,  o‘zaro  murakkab  aloqadorlikdagi  komponentlar 

tizimini o‘rganadi.  Xaken fikricha, 

sinergetika  hamkorliqdagi  harakat  bo‘lib,  butunning  tizim  sifatida  aks 

etuvchi  qismlarining  kelishilgan  faoliyati

 

ma’nosida  talqin  qilinadi

.  Xullas,  sinergetika  –  olamning  o‘z-

o‘zini  tashkil  etishi,  makon  va  vaqtda  narsa  va  voqealarning  azaliy  ketma-ketligi,  o‘zaro  aloqadorligi, 

ularning muayyan tizimlardan iborat sababiy bog‘lanishlar asosida mavjudligini e’tirof etishga asoslangan 

ilmiy qarashlar majmuidir. Bu ta’limotni dialektika asosida shakllangan va uni to‘ldiradigan ilmiy qarashlar 

majmuasi,  deydiganlar  ham  bor.  Ularga  qarshi  o‘laroq,  dialektika  endi  kerak  emas,  uni  sinergetika  bilan 

almashtirish lozim, deb hisoblovchilar ham yo‘q emas. 

Sinergetikada bifurkatsiya, fluktuatsiya, tartibsizlik, 

dissipatsiya,  g‘alatiat  traktorlar,  chiziqsizlik  singari  tushunchalar  mashhur

.  Ulardan  tizimlar  barcha 

turlarining, jumladan, old  organizmik, organizmik, ijtimoiy, etnik, ma’naviy va boshqa tizimlarning xulq-

atvorini tushuntirish uchun foydalaniladi.