Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Shaxsga  oid  omillar. 

Hayotning  yetuklik  davrida  har  bir  individ 

ma’lum  psixologik  «o‘tishlar»  yoki  «transformatsiyalar»ni  boshidan 

o‘tkazadi.  Marketologlar  inson  hayot  siklini  jiddiy  o‘zgartiradigan 

holatlarga  ajralish,  beva  qolish,  qayta  nikoh  kabilar  va  ularning 

iste’molchilar tabiatiga ta’siriga alohida e’tibor qaratadilar.   

Mashg‘ulot  turi  va  iqtisodiy  ahvoli.  Xaridorlarning  tovar  sotib 

olishlariga  ularning  mashg‘ulotlari  turi  katta  ta’sir  o‘tkazadi.  Ishchi 

maxsus  kiyim,  oyoq  kiyimi  va  ovqatini  solish  uchun  konteyner  sotib 

olishga  majbur.  Kompaniya  prezidentining  holati  esa  qimmatbaho 

kostyum,  katta  yaxta,  avia  uchishlar  va  shahardan  tashqaridagi  ustuvor 

klublarni  taqozo  etadi.  Marketologlar  aniq  tovar  va  xizmatlarni  sotib 

olishdan  manfaatdorlarni  kuzatib,  ularning  professional  guruhlarini 

aniqlashga,  kompaniyalar  esa  mos  keluvchi  mahsulot  ishlab  chiqarishni 

mo‘ljallashga urinadilar. Masalan, turli xil kompyuter dasturlarini ishlab 

chiqaruvchi  kompaniyalar  uchun  maqsadli  segment  sifatida  menejerlar, 

injenerlar, huquqshunoslar yoki shifokorlar guruhlari bo‘lishi mumkin.   

 Iste’molchilarning tovar tanlashiga individning iqtisodiy ahvoli juda 

katta ta’sir ko‘rsatadi:   

Oladigan  daromadi  (darajasi,  barqarorligi,  kelib  tushish  chastotasi), 

omonatining miqdori, qarz majburiyatlari, kredit qobiliyati, shuningdek, 

mablag‘ yig‘ish va uni sarflashga munosabati shular jumlasidandir. Talab 

xaridorlarining  daromadlariga  bog‘liq  bo‘lgan  tovarlarni  ishlab 

chiqaruvchilar  aholining  shaxsiy  daromadlari  o‘zgarishi,  jamg‘armalari 

me’yori va foiz stavkalari kabi tendensiyalarni doimo kuzatib boradilar. 

Agar makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar aholi daromadlari qisqargani haqida 

guvohlik bersa, yetkazib beruvchi kompaniya mahsulot xarakterini uning 

narxi,  namoyish  etilishi  kabilarini  o‘zgartirishi  mumkin,  bunda  tovar 

iste’molchi  uchun  avvalgidek  qiymatga  egaligini  ko‘rsatish  ko‘zda 

tutilgan.   

8.1-jadval