Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

markazlashtirilgan 

diversifikatsiya 

strategiyasi 

- 

chiqarilayotgan  nomenklaturalarni  texnik  yoki  marketing  nuqtayi 

nazaridan  firmaning  mavjud  tovarlariga  o‘xshash  mahsulotlar  bilan 

to‘ldirishiga asoslanadi;  

–

 

gorizontal 

diversifikatsiya 

strategiyasi 

– 

mavjud 

nomenklaturani  avvaldan  chiqarib  kelinayotgan  mahsulotlar  yoki 

xizmatlarga  o‘xshamaydigan  va  bog‘liq  bo‘lmagan,  lekin  mavjud 

---

 

135 

 

 

 

mijozlarda  qiziqish  uyg‘ota  oladigan  mahsulotlar  bilan  to‘ldirishni 

bildiradi;

 

 

–

 

konglomerativ 

diversifikatsiya 

strategiyasi

 

shundan 

iboratki,  firma  o‘zi  qo‘llaydigan  texnologiyasiga  ham,  uning  hozirgi 

tovarlari  va  bozoriga  ham  hech  qanday  aloqasi  yo‘q  tovarlar  ishlab 

chiqarish hisobiga kengayadi.

 

 

Marketingni boshqarish (menejment marketingi) firmaning umumiy 

strategiyasi  marketing  xarakteriga  egaligini  bildiradi  va  raqobatchi 

kuchlar,  bozor,  tovarlar,  narxlar  va  boshqalar.  dinamikasining  tahlilini 

ko‘zda  tutadi.  Ba’zan  tashkilotning  umumiy  strategiyasi  va  uning 

marketing strategiyasi orasiga aniq chegara qo‘yish qiyin.  

Firmaning umumiy strategiyasi realizatsiyasi uning har bir funksional 

darajasiga 

(ITTKI, 

ishlab 

chiqarish, 

marketing, 

kadrlarga, 

moliyalashtirishga  oid)  maqsadlar  qo‘yishni  ko‘zda  tutadi.  Bu 

maqsadlarga  erishish  vositalari  bu  bo‘limlar  tomonidan  ishlab 

chiqiladigan  funksional  strategiyalar  –  ITTKI  strategiyasi,  ishlab 

chiqarish  strategiyasi,  marketing  strategiyasi,  moliyaviy  strategiya  va 

boshqalar hisoblanadi.  

Umumiy strategiya tashkilot va uning tashqi muhiti orasida balansni 

tutib turishga mo‘ljallangan. Undan chiqib keladigan marketing maqsadi 

firma  tovari  va  u  ishlaydigan  bozor  orasidagi  tenglikni  saqlash 

hisoblanadi.  Marketingning  maqsadi,  masalan,  shunday  ko‘rinishi 

mumkin:  

–

 

yillik,  yaqin  uch  yil  davomida  tovarlarni  tashqi  bozorlarda 

sotish hajmini 10% ga ko‘paytirish;  

–

 

ikki  yil  davomida  kompaniya  tovarlarini  sotish  hajmini 

10%dan 15% gacha ko‘paytirish.  

Marketing maqsadlariga yetish vositasi marketing strategiyasi bo‘lib 

qoladi.  

Marketing strategiyasi – marketing tadbirlarining mantiqan qurilgan 

umumiy  yo‘nalishlari  bo‘lib,  kompaniya  marketingining  ma’lum 

maqsadiga  erishishini  ta’minlaydi.  Marketing  strategiyasini  realizatsiya 

qilish aniq marketing tadbirlarini, muddatlarini va ularni bajarish uchun 

kim javob berishini ko‘rsatgan holda, ya’ni marketing taktikasini ishlab 

chiqishni  ko‘zda  tutadi.  Masalan,  narxni  pasaytirish  yo‘li  bilan  bozor 

ulushini  ko‘paytirish  haqidagi  qaror  strategik  hisoblanadi  (bozorga 

---

 

136 

 

 

 

chiqish strategiyasi), lekin aniq vaqtda narxni ma’lum foizga kamaytirish 

– bu taktikadr.  

Marketing  strategiyasi  firmaning  maqsadli  bozorini  tanlash  va 

raqobat  sharoitida  unga  xizmat  ko‘rsatish  bo‘yicha  aniq  strategiyalar 

tizimini ifodalaydi. Marketing strategiyasi quyidagilarni o‘z ichiga oladi:  

–

 

raqobatli strategiyalar;  

–

 

bozor talablarini e’tiborga olish strategiyalari;  

–

 

bozorni qamrab olish strategiyalari;  

–

 

marketing kompleksi strategiyalari: tovar strategiyalari, narxni 

shakllantirish  strategiyalari,  savdo  (o‘tkazish)  strategiyalari  va  tovarni 

bozorga olib chiqish strategiyalari.  

Marketing 

strategiyalari 

bevosita 

maqsadli 

xaridorlar 

va 

raqobatchilar  bilan  bog‘liq,  chunki  tashkilot  marketingi  xaridorlar 

talablarini raqobatchilarga nisbatan yaxshiroq qondirishni ko‘zda tutadi. 

Shu bois, marketing strategiyasini ikkita asosiy yo‘nalishlari bilan ishlab 

chiqish bozor talabi va raqobat kurashi hisoblanadi. Amerikalik professor 

L.Rozenberg marketing strategiyasini talabni shakllantirish faoliyati bilan 

raqobatchilarni yengish bo‘yicha faoliyatning qo‘shilishi, deb belgiladi.  

Korxonaning strategik boshqaruv rejasi – bu korxona ichki resurslari 

va  bozor  imkoniyatlarini  bog‘lab  turishni  rivojlantirish  va  saqlab  turish 

jarayonidir.