Toshkent moliya instituti d. Tojiboeva iqtisodiyot

Masala va mashqlar 
1.Mulkdor bilan tadbirkor tushunchasi birmi? Quyidagi javoblardan qaysi biri to’g’ri? 
 A)Yo’q. Bu ko’proq yakka egalik asosida tashkil etilgan korxona shchakliga xos. 
Korporatsiyalarda mulkdor bilan tadbirkor tamomila farq qiladi. Siz biron-bir firma aktsiyasiga 
ega bo’lishingiz bilan hamkorlikdagi mulkka sherik bo’lasiz. Tadbirkorlikka esa hech qanday 
aloqangiz yo’q.  
 B)Ha. Mulkdor bo’lgandan keyin tadbirkor bo’ladi. Mulkka yakka egalik qilish shart 
emas. Tadbirkor o’zi mulkka ega bo’lgandagina tadbirkor bo’lishi mumkin. Tadbirkorlik bilan 
shug’ullanar ekan mulkdor bo’lishi shart. 
 2.Iqtisodiy nazariyadan malumki, tadbirkorlik risk bilan bog’liq. O’ylab ko’ringchi, bu 
risk aniq nima bilan bog’liq deb o’ylaysiz?  
a)pul yo’qotish bilan;  
b)obro’-e’tiborni yo’qotish bilan;  
v)bozor iqtisodiyotiga xos xususiyat noaniqlik uning doimiy yo’ldoshi ekanligi bilan;  
g)axborot asimmetriyasi bilan;  
d)mol-mulkni yo’qotish bilan;  
e)to’g’ri qaror qabul qila bilmaslik bilan;  
yo)qat’iyat etishmasligi bilan.  
 
Bulardan qaysi biri siz uchun shaxsan katta ahamiyatga ega? Tadbirkorlik bilan 
shug’ullanadigan bo’lsangiz qaysi biriga ko’proq ahamiyat bergan bo’lardingiz?  
3.Firmada sizning ulushingiz 500000 so’m. Sizdan boshqa teng huquqli 19 ta sherik bor. 
Firmaning ustav kapitali 10 mln. so’m. Firma 50 mln. so’mlik zarar ko’rdi. Unga bankrotlik xavf 
solib turibdi. Agar korxona bankrotlikka uchrasa, sizning zimmangizga tushadigan mablag’ni 
hisoblan  
 a)agar mas’uliyati cheklanmagan;  
 b)aktsionerlik jamiyati bo’lsa;  
4.2003 yili «Toshqishloqmash» OAJ 1630 mln. so’mlik mahsulot sotdi. 
«O’zqishloqmash» OAJda esa 764 mln. so’mlik mahsulot sotildi. Asosiy kapital(asosiy 
fond)ning o’rtacha qiymati muvofiq ravishda 3476 mln. so’m va 845 mln. so’m. Inlab chiqarish 
quvvati esa 3167 mln. so’m va 1421 mln. so’m. Korporatsiyalarning kapital(fond) unumdorligi, 
kapital(fond) sig’imi, ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish darajasini hisoblang. Natijani 
taqqoslang va ularning faoliyatiga baho bering. Ana shu iqtisodiy ko’rsatkichlarni yuqori 
darajada bo’lishi uchun sizningcha nimalar qilish kerak? Fikringizni asoslab bering. 
5.AQShda biznesning tashkiliy-huquqiy shakllari quyidagicha 
 
Biznes shakllari 
Firmalar soni Ularning umumiy 
sotish hajmidagi 
ulushi,%da 
Individual, xususiy firmalar* 
Sherikchilik 
Korporatsiyalar 
14783000 6 
1554000 4 
3717000 90 
Hammasi 100 
*Fermer xo’jaliklarini qo’shmaganda  
Biznesning tashkiliy- huquqiy shakllari bo’yicha ulushlarini hisoblang.  
Sotish hajmi va firmalar soni ulushlarini diagrammalarda ifodalang. Ularni taqqoslash 
asosida qanday xulosalar chiqarish mumkin. Javobingizni izohlang.  

---

 
 
Topishmoq: Bir vosita borki, u barcha-tartib qoidalari bilan sotiladigan bo’lsa, tadbirkor 
uchun mahsulot ishlab chiqarishga qaraganda ham ma’qulroq, sababi u hech qachon qadrini 
yo’qotmaydi.  
T/N  
1.
 
Y. Shumpeter tadbirkorni novatorligiga alohida e’tibor berib, tadbirkor ishlab chiqarish 
omillarini yangi nisbatlarini izlovchi, iqtisodiy o’sishni ta’minlovchi kishi deb ta’riflaydi.  
2.
 
Tadbirkorlikni a) iqtisodiy kategoriya, b) xo’jalik yuritish uslubi, v) iqtisodiy fikr 
yuritishning o’ziga xos tipi sifatida qarab o’rganish zarur.  
3.
 
Tadbirkorning mustaqilligini ta’minlash huquqiy jihatdan asoslangan va himoyalangan 
bo’lishi shart emas.  
4.
 
Iqtisodiy kategoriya sifatida tadbirkorlikning ob’ekti maksimal darajada darommad 
olish maqsadida ishlab chiqarish omillarini samarali nisbatini topib ishga tushirishdir.  
5.
 
Tadbirkorlik qilishni hamma eplaydi, qiyini hujjatlarni rasmiylashtirish.  
6.
 
Kichik korxonaning muhim afzalligi uni tez tashkil etish mumkinligi, kapital aylanish 
tezligini yuqoriligi, bozor talabiga tezda moslashuvchanligi  
7.
 
Tikuvchilik korxonalarining asosiy xom ashyosi material. Shuning uchun uni asosiy 
kapitalga misol qilib keltirish mumkin.  
8.
 
Amortizatsiya normasi asosiy kapitalni jismoniy eskirishini hisobga olgan holda 
belgilanadi.