Toshkent moliya instituti "buxgalteriya hisobi" kafedrasi

 
7.3. Buxgalteriya hisobi registrlaridagi xato yozuvlarni tuzatish tartibi 
Buxgalteriya 
hisob 
registrlariga 
ko‘rsatkichlar 
aks 
ettirilayotganda, 
e’tiborsizlik, ma’suliyatsizlik, tajribasizlik oqibatida xato yozuvlar yozilishi mumkin. 
Xato yozuvlar aks ettirilgani quyidagi holatlarda aniqlanishi mumkin. 
1.
Xato yozuv faqat bir registrlarda aks ettirilgan.

---

106 
2.
Xato yozuv noto‘g‘ri buxgalteriya provodkasi natijasida vujudga kelgan.
3.
Buxgalteriya provodkasi to‘g‘ri, ammo aks ettirilgan summa ko‘p yoki kam 
yozilgan. 
Xato yozuvni yuqorida keltirilgan qaysi holatlardan birida aniqlanganiga ko‘ra 
tuzatish yozuvlari amalga oshiriladi. 
Xatoni tuzatishni quyidagi usullari mavjud: 
1. «Korrektura» usuli. 
2. «Qizil storno» usuli. 
3. «Qo‘shimcha yozuv» usuli. 
Korrektura usuli ma’lumotlar hisobot davri uchun jamlangunga qadar topilgan 
xatolarni tuzatishda qo‘llaniladi. Bu usulda noto‘g‘ri yozuv ustidan, uni o‘qish 
mumkin qilib, ingichka bitta chiziq tortiladi va yuqorisiga to‘g‘ri yozuv yozib 
qo‘yiladi. Bunday tuzatish to‘g‘risida tegishli registrning bo‘sh joyiga izoh berilib, 
xatoni tuzatgan shaxsning imzosi bilan tasdiqlanadi.
Jurnal-order shaklida hisob yuritishda hisob registrlaridagi xatolar korrektura 
usuli bilan ularda hisobot oyi uchun jami chiqarilgunga qadar tuzatiladi. Registrlar 
jamlangandan so‘ng, lekin yozuvlar bosh daftarga o‘tkazilmasdan oldin, 
registrlardagi xatoni tuzatish, buning uchun belgilangan bo‘sh qator yoki grafada, 
maxsus buxgalteriya ma’lumotnomasi (spravkasi) asosida amalga oshiriladi. 
Jamlangan ma’lumotlar daftarga o‘tkazilgandan so‘ng registrlarda xatoni tuzatishga 
yo‘l qo‘yilmaydi. Bunday vaqtda ham xatoni tuzatish maxsus tuziladigan 
buxgalteriya ma’lumotnomasi asosida amalga oshiriladi. Bu ma’lumotnomadagi 
yozuv Bosh daftarga alohida o‘tkaziladi. Ma’lumotnoma esa xato topilgan jurnal-
orderga ilova qilinadi (tikib qo‘yiladi). 
Masalan: «Materiallar» hisob schyotini debeti bilan buxgalteriya hisob 
reestriga 40050 so‘m o‘rniga, 40000 so‘m yozilgan 
40000 (14.03.17) «to‘g‘rilanganligiga ishonilsin» (imzo). 
«Qizil storno» usulidan buxgalteriya provodkasi noto‘g‘ri berilganida, yoki 
ko‘p summa aks ettirilganida foydalaniladi. 
«Qizil storno» usuli yordamida xato yozuv qizil rangli siyoh orqali 
to‘g‘rilanadi. Ya’ni qizil rangda yozilgan raqam, shu raqam yozilgan oborot jami 
summasidan ayirilishi kerak. 
Qizil siyohdagi yozuv aks ettirib, xato yozuv to‘g‘rilanganidan so‘ngra, to‘g‘ri 
buxgalteriya provodkasi hisob registrlariga yozib qo‘yiladi. 
«Qizil storno» usuliga misolni keltirish orqali talabalarni, ushbu usul mohiyati 
bilan yaqindan tanishtiramiz. 
Masalan: «Asosiy ishlab chiqarish» uchun ombordan material berildi
60000 so‘m. Ushbu jarayon uchun buxgalteriya provodkasi quyidagicha bo‘ladi: 
Debet «Asosiy ishlab chiqarish» 60 000 
Kredit «Materiallar» 60 000
Buxgalteriya xodimi tomonidan esa, hisob registrlariga 600 000 so‘m aks 
ettirilgani aniqlandi. 
Xato yozuvni bir «O» raqamini o‘chirish orqali to‘g‘rilash mumkin emas. 
Demak, «qizil storno» usulidan foydalanishga to‘g‘ri keladi. 
600 000–540 000 = 60 000 

---

107 
Buxgalteriya hisob registrlariga 540 000 so‘m ortiqcha yozilganligi sababli, 
600 000 dan 540 000 ayirilishi shart. Sxema ko‘rinishida sintetik schyotlarga taalluqli 
buxgalteriya hisob registrlaridagi yozuvlar quyidagicha aks ettiriladi.