Toshkent moliya instituti "buxgalteriya hisobi" kafedrasi

O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar 
1.
Buxgaletriya hisobining qanday uslublari mavjud? 
2.
Buxgalteriya hisobi nima? 
3.
Buxgalteriya hisobiga qanday talablar qo‘yiladi? 
4.
Buxgalteriya hisobiga qo‘yiladigan talablar nimalardan iborat? 
5.
Buxgalteriya hisobining funksiyalari nimalardan iborat? 
6.
Buxgalteriya hisobining maqsadini tushuntiring. 
7.
Buxgalteriya hisobining predmetiga ta’rif bering. 
8.
Buxgalteriya hisobining qanday obyektlari mavjud? 
9.
Buxgalteriya hisobining qanday tamoyillari mavjud? 
10.
Buxgalteriya hisobining vazifalari nimalardan iborat? 

---

42 
3-mavzu. BUXGALTERIYA BALANSI
Reja: 
3.1. Buxgalteriya balansi haqida tushuncha, uning tuzilishi va ahamiyati 
3.2. Xo‘jalik muomalalari ta’sirida balansda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar 
3.3. Buxgalteriya balansi turlari 
3.4. Buxgalteriya balansi – korxonalarning moliyaviy ahvolini o‘rganish 
uchun axborot manbai ekanligi 
 
Tayanch so‘z va iboralar: 
balans, avans, aktiv, korxona aktivlari, balans 
qiymati, brutto-balans, kirish balansi, joriy balans, majburiyat, mehnat buyumi, 
mehnat vositalari, netto-balans, passiv.
3.1. Buxgalteriya balansi haqida tushuncha, uning tuzilishi va ahamiyati 
Korxona 
va 
tashkilotlarda 
xo‘jalik 
faoliyatini 
boshqarish 
bevosita 
mablag‘larning holatiga, ulardan foydalanish darajasiga, mablag‘larning aylanish 
tezligiga bog‘liqdir. Balansni iqtisodiy jihatdan olganda xo‘jalik mablag‘larini 
joylanishi va tashkil topish manbalari bo‘yicha bir-biriga tengligini ta’minlaydi deb 
aytish maqsadga muvofiqdir. 
“Balans” so‘zi lotincha bo‘lib, uning aynan tarjimasi “bis”- ikki karra va “lans” 
tarozi pallasi, ya’ni tarozi ikkita pallasining tengligi degan ma’noni, muvozanat 
tenglik ramzini bildiradi. Tarozi muvozanat ramzi sifatida buxgalterlarning xalqaro 
gerbida ham aks ettirilgan. 
Buxgalteriya hisobida “balans” tushunchasi ikkita ahamiyat kasb etadi:
1. Jamlangan summalar tengligi, ya’ni schyotlarning debeti bo‘yicha summalar 
jami va krediti bo‘yicha summalar jamining tengligi, har bir sintetik schyot 
ma’lumotlarining (boshlang‘ich qoldig‘i, debet va kredit oborotlari, oxirgi qoldig‘i) 
mazkur sintetik schyotga tegishli analitik schyotlar ma’lumotlariga tengligi, balans 
aktividagi moddalar summalari jami va passividagi moddalar summalari jamining 
tengligini ifodalaydi; 
2. Moliyaviy hisobotning asosiy shakli bo‘lib, xo‘jalik 
yurituvchi subyektning ma’lum sanadagi mulkiy va moliyaviy 
ahvolini aks ettiruvchi ko‘rsatkichlar tizimini ifodalaydi.
Buxgalterlarning xalqaro gerbi
11
 
Quyosh
– buxgalteriya hisobi xo‘jalik faoliyatini 
yoritadi,
Tarozi
– balans, ya’ni muvozanat, tenglik ramzi, 
Bernulli egri chizig‘i
– hisob insoniyat tarixining 
ibtidosidayoq paydo bo‘lib, to yerda hayot bor ekan mangu qolishini bildiradi.
shior: