Toshkent moliya instituti «biznes va tadbirkorlik» kafedrasi

Baholar ikki martaga                   70 

oshishi uchun zarur        =  ---------------------- 

yillar soni                                     



 

 

Misol uchun, yillik inflyatsiya darajasi 7 % ga teng bo’lsa, taxminan 10 yilda  baholar ikki 

martaga oshadi, ya’ni, (70:7 = 10). 

Real  YaMM  va  jamg’armaning  necha  yildan  so’ng  ikki  marta  oshishini  hisoblash  zarur 

bo’lgan hollarda ham «70-miqdor qoidasidan» foydalaniladi. 

 

---

2. Inflyatsiyaning turlari. Talab va taklif inflyatsiyasi. 

Talab  inflyatsiyasi

    iqtisodiyotda  talab  keskin  oshib  ketishi  va  uni  ishlab  chiqarishning 

real  hajmi  bilan  qondirish  mumkin  bo’lmay  qolgan  sharoitlarda  kelib  chiqadi.  Ya’ni,  to’liq 

bandlilikka yaqin sharoitda iqtisodiyotning ishlab chiqarish imkoniyatlari  o’sib borayotgan yalpi  

talabni qondirolmaydi.  Ortiqcha talab esa real tovarlar bahosining ko’payishiga iqtisodiy bosim 

beradi  va  talab  inflyatsiyasi  kelib  chiqadi.  Yoki,  oddiy  so’zlar  bilan  aytganda,  «haddan  ziyod 

pullar haddan kam tovarlarni ovlaydi». Talab inflyatsiyasini keltirib chiqaruvchi asosiy sabablar 

aholining ish bilan to’liq bandligi va ish haqining oshib borishi hisoblanadi. Demak, inflyatsiya 

talab, taklif, ish bilan bandlik, baho, ishlab chiqarish sur’atlari kabi ko’pgina omillarga bog’liq.  

Iqtisod  pasayish  holatida  bo’lganda  mamlakatda  jami  talab  oshsa,  ishlab  chiqarish  hajmi 

ko’payadi,  ishsizlik  kamayadi,  baho  darajasi  esa  deyarli  o’zgarmaydi  yoki  kam  miqdorda 

o’zgaradi. Baho o’zgarmasligining sababi shundaki katta hajmdagi  bo’sh turgan mehnat va xom 

ashyo  resurlarini  shu  o’zgarmas  bahoda  ishga  tushirish  mumkin  bo’ladi.  Chunki,  ishsiz  yurgan 

kishi  ish  haqini  oshirishni  talab  qilmaydi,  uning  uchun  ishga  yollanishning  o’zi  kifoya  hamda 

qo’shimcha stanok sotib olishga hojat yo’q. 

Bundan  tashqari,  baho  ishchi  kuchini  to’la  ish  bilan  bandligiga  erishishdan  oldin  ham 

oshishi  mumkin.  Ya’ni,  ba’zi  sanoat  korxonalarida  bo’sh  turgan  resurs  va  zahiralarni  ishlab 

chiqarishga ertaroq to’liq jalb qilinadi, natijada ular talabning o’sishiga  mos ishlab chiqarishga, 

taklifga erisha olmaydi. Talab, taklifdan ko’payib ketadi, natijada baho yana osha boshlaydi.