Тошкент молия институти “Банк иши” кафедраси

Фондга аъзо бўлган банклар сонининг ўзгариш динамикаси

Йиллар	Фондга аъзо банклар сони	Ёпилган банклар	Бирлаштирилган банклар сони	Янги очилган банклар сони
2005	28	2	2	0
2020	29			1

2020 йилнинг январ ҳолатига кўра, Фонд билан ёзма битим тузган банкларнинг рўйхати жадвалда келтирилган.

6¬жадвал
Фонд билан ёзма битим тузган банкларнинг рўйхати

№	Ўзбекистон Республикасида фаолият юритаётган тижорат банклар
1	"O’zbеkiston Rеspublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki" aksiyadorlik jamiyati.
2	«Asaka» aksiyadorlik tijorat banki
3	«O’zbеkiston sanoat-qurilish banki» aksiyadorlik tijorat banki.
4	«Ipotеka-bank» aksiyadorlik tijorat ipotеka banki.
5	«Agrobank» aksiyadorlik tijorat bank.
6	«Qishloq qurilish bank» aksiyadorlik tijorat banki.
7	Aksiyadorlik tijorat «Turon» banki.
8	«Mikrokrеditbank» aksiyadorlik tijorat banki.
9	Chet el kapitali ishtirokidagi «Savdogar» aksiyadorlik tijorat banki.
10	Aksiyadorlik-tijorat «Aloqabank».
11	«Ipak Yo’li» aksiyadorlik innovasiya tijorat banki.
12	Chet el kapitali ishtirokidagi «Hamkorbank» aksiyadorlik-tijorat banki.
13	«Kapitalbank» aksiyadorlik-tijorat banki.
14	«ASIA ALLIANCE BANK» aksiyadorlik tijorat banki.
15	«O'zagroeksportbank» aksiyadorlik tijorat banki.
16	"Poytaxt bank" aksiyadorlik jamiyati.
17	«Trastbank» хususiy aksiyadorlik birja banki.
18	«Turkiston» хususiy aksiyadorlik-tijorat banki.
19	«Davr-bank» хususiy aksiyadorlik-tijorat banki.
20	«Univеrsal Bank» aksiyadorlik-tijorat banki.
21	«Ravnaq-Bank» хususiy aksiyadorlik-tijorat banki.
22	Chet el ishtirokidagi «Invest Finance Bank» aksiyadorlik-tijorat banki.
23	«HI-TECH BANK» хususiy aksiyadorlik tijorat banki.
24	«ORIENT FINANS» хususiy aksiyadorlik tijorat banki.
25	«Madad Invest Bank» aksiyadorlik tijorat banki.
26	«KDB Bank O'zbekiston» aksiyadorlik jamiyati.
27	"UZBEKISTAN-TURKISH BANK" aksiadorlik jamiyati.
28	Eron «Sodеrot» bankining O’zbеkiston Rеspublikasi Toshkеnt shahridagi sho’ba banki.
29	Aksiyadorlik Tijorat Banki "TENGE BANK".

Фонд ташкил этилиши билан аҳолининг банкларга бўлган ишончи янада ошди. Буни эса қуйидаги жадвални таҳлил қилиш орқали кўриш мумкин:
7¬жадвал
2018-2019 йиллар оралиғида суммасининг ўсиши динамикаси

Йил	Депозит миқдори, млрд сўмда
2018	69 128
2019	91 304
Ўзгариши, %	132

Ушбу жадвалдан, 2018 йилга нисбатан 2019 йилда банклардаги жами кафолатланадиган омонатлар сони 22176 млрд. сўмга ўсганини кўриш мумкин. Бу эса, Ўзбекистонда аҳолининг банк тизимига бўлган ишончи йилдан йилга ошаётганини кўрсатади ва бунда Фуқароларнинг банклардаги омонатларини кафолатлаш Фондининг бевосита ҳиссаси каттадир.
Умуман, республикамизда фаолият юритаётган тижорат банкларининг барқарорлик даражаси ҳам аҳолини унга бўлган ишончини ошириб боради.
Демак, банклар қанча ликвид ҳамда ишончли бўлса, мижозларни кўпроқ жалб қилиши мумкин бўлади. Шу билан бирга мижозлар сонини ортишида Фуқароларнинг омонатларини кафолатлаш Фондининг ҳам улуши юқори бўлади.
8¬жадвал
Банк тизими ликвидлилик динамикаси

Кўрсаткичлар номи	01.01.2019 й.	01.01.2020 й.
Юқори ликвидли активлар (млрд. cўм)	20 202	30 874
Юқори ликвидли активларнинг жами активларга нисбати, фоизда	9,4%	11,3%
Жорий ликвидлилик меъёри (мин. талаб 30%)	81,5%	89,1%
Ликвидлиликни қоплаш меъёри (мин. талаб 100%)	170,7%	208,5%
Соф барқарор молиялаштириш меъёри (мин. талаб 100%)	107,9%	112,8%
Лаҳзали ликвидлилик меъёри (мин. талаб 10%)	30,9%	47,8%

Юқоридаги жадвалдан кўриш мумкинки, Ўзбекистон Республикасида фаолият кўрсатаётган тижорат банкларининг ликвидлилик кўрсаткичи ҳам йилдан­йилга ошмоқда.
Фонд Ўзбекистон Республикасида 18 йилдан фаолият кўрсатиб келмоқда. Бу давр мобайнида аҳолининг банклардаги омонатларини кафолатланиши Қонун билан белгиланганлигини ва Фонд фаолиятини кенг омма ўртасида тарғиб қилиш мақсадида Фонд томонидан кўпгина тадбирлар ўтказилмоқда. Хусусан, «Саволжавоб» кўринишида брошюралар нашр эттирилди, Фонд билан ёзма битим тузган банкларнинг рўйхати доимий равишда матбуотда эълон қилиниб турилмоқда, шунингдек, 2003 йилнинг 22-27 декабр кунлари телефон орқали очиқ мулоқот ўтказилди. Берилган кўпгина саволлар ичида бу Фонд нима мақсадда тузилгани, унинг асосий вазифалари кўпчиликни қизиқтирди. Келгусида бу Фонд аҳолининг манфаатларини ҳимоялашга қаратилган тадбирлар ишлаб чиқмоқда.
Фонд ўзининг фаолиятини янада кенгайтириши ва такомиллаштириб бориши кўзда тутилмоқда.

ХУЛОСА
2019 йилдаиқтисодийўсиш 5,6 фоизниташкилэтди. Саноатмаҳсулотиишлабчиқаришҳажми 6,6 фоизга, экспорт – 28 фоизгакўпайди. Олтин-валютазахираларимиз 2019-йилдавомида 2,2 миллиарддолларгаортиб, 28,6 миллиарддолларгаетди.Пухтаўйланганқатъийпул-кредитсиёсатиниизчилолиббориштуфайлиинфляцияникўздатутилганпрогнозкўрсаткичларичегарасида, яънийиллик15,2фоиздаражасидасақлабқолишгаэришилди¹¹. Жорий 2020 йилниоладиганбўлсак, ўртачаишҳақимиқдоринибюджетсоҳасида – вашунгамосравишдахўжаликюритувчисубъэктлардаҳам – кескиноширишкўздатутилмоқда. Инфляциянингўсишкўрсаткичини15-16фоиздаражасиниташкилэтилишибашоратқилинмоқда.
2020 йилда Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкаси инструментидан ҳам пул бозоридаги фоиз ставкаларини бошқариш ҳамда иқтисодий ўсиш жараёнларини рағбатлантириш мақсадида кенг фойдаланилиш ҳисобланади. Бунда инфляция даражаси, пул массаси ва бошқа макроиқтисодий кўрсаткичларнинг мақсадли параметрларидан келиб чиқиб, Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкаси 2020 йилнинг 15 апрелиидан йиллик 16 фоиздан 15 фоизга туширилди.
Хулоса ўрнида айтиш жоизки, тижорат банкларининг талаб қилиб олингунча сақланадиган депозитлари унинг соҳиби томонидан исталган пайтда талаб қилинишини эътиборга оладиган бўлсак, ушбу маблағларни рискли активларга жойлаштириш масаласи юқори рискни вужудга келишига сабаб бўлади. Шу жиҳатдан, фикримизча, мамлакатимиз тижорат банклари депозитлари таркибида муддатли ва жамғарма депозитлар улушини кескин даражада ошириш масаласига жиддий эътибор қаратиш лозим.
Қонун бўйича омонатларни кафолатлаш мақсадида фойдаланиладиган маблағлар тижорат банклари томонидан Фондга бир йўла тўлайдиган бадали банкнинг амалда шаклланган устав капитали миқдорининг 0,1 фоизи, календарь бадалларнинг миқдори ушбу Қонунга мувофиқ кафолатланиши лозим бўлган фуқаролар омонатларининг йил чорагидаги амалдаги қолдиғига қараб Фонд кузатув кенгаши томонидан белгиланган, аммо омонатлар умумий суммасининг 0,5 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда белгиланган.Юқоридагилардан хулоса қилиш мумкинки, Ўзбекистон Республикаси Марказий банкини пул-кредит сиёсатининг пул эмиссиясига қарши йўналтирилган хусусияти пул массаси ўсиш суръатларининг пасайишида, иқтисодиётни бевосита кредитлаш ва қайта молиялаш ставкаси меъёрларини оқилона ҳамда пухта тартибга солишда намоён бўлмоқда. Бунинг натижасида мамлакатимизда макроиқтисодий барқарорликни таъминлаш ва инфляция даражасини пасайтириш имкониятлари кенгайиб бормоқда.