Toshkent moliya instituti "bank ishi" kafedrasi "bank ishi"

Bazelandozalarigako’raasosiykapitalelementlari 
Ustav kapitalining to’langan qismi 
(oddiy aktsiyalar qiymati) 
Sof foyda hisobidan shakllantirilgan 
zahira summalari
 
Muddatsiz 
nokumulyativimtiyozliaktsiyalar 
Эмиссион даромад 
O’tganyillarningtaqsimlanmaganfoydas
i 

---

128 
 
 
2-rasm.  Bazel  andozalari  bo’yicha  banklarning  qo’shimcha  kapitali  tarkibi 
asosiy elementlari
22
 
O’zbekiston  tijorat  banklarining  birinchi  darajali  kapitali  tarkibiga  xalqaro  Bazel 
andozalaridan  farqli  o’laroq,  bankning  ustav  kapitalidagi  valyuta  qismiga  teng  bo’lgan 
valyuta  aktivlarini  qayta  baholanish hisobiga tashkil  etilgan devalvatsiya  zaxirasi  alohida 
manba  sifatida  e’tirof  etiladi.  Shuningdek,  tijorat  banklarining  joriy  yildagi  sof  foydasi 
ikkinchi darajali kapitali tarkibiga kiritilgan
23
.  
Maxsus  zahiralar  bank  balansining  kontr-aktiv  hisob  varaqasida  aks  ettirilib  bank 
xarajatlari  hisobidan  shakllantiriladi.  Bazel  qo’mitasining  andozalariga  ko’ra  aktivlar 
bo’yicha  ehtimoliy  yo’qotishlarni  qoplash  zahirasini  riskka  tortilgan  jami  aktivlar 
summasining  1,25  foizga  teng  miqdorini  II  darajali  bank  kapitali  tarkibiga  kiritiladi. 
Demak,  muallifning  maxsus  zahiralarni  100  foiz  bank  kapitali  tarkibiga  kiritmasligi 
maqsadga muvofiq emas.  
Devalvatsiya  zahirasi  esa,  u  shubhasiz  bankning  o’ziga  tegishli  bo’lgan  xorijiy 
valyutadagi kapital zahira qiymatining o’sishi natijasida yuzaga keladi, ya’ni devalvatsiya 
zahirasiga nobarqaror moliyaviy manba sifatida qarash mumkin. 
Ayni  vaqtda,  milliy  valyutasining  kursi  nobarqaror  bo’lgan  mamlakatlarda 
devalvatsiya  zahirasi  miqdorida  keskin  tebranish  yuz  bermoqda.  Bu  esa  devalvatsiya 
zahirasini  nobarqaror  moliyalashtirish  manbaiga  aylantirmoqda.  Shu  munosabat  bilan 
taklif  qilardikki,  xorijiy  valyutalar  bo’yicha  devalvatsiya  zahirasini  asosiy  kapital 
tarkibidan chiqarib qo’shimcha kapital tarkibiga kiritish lozim.  
                                                           
22
Ш.З.Абдуллаева, А.А.Омонов. Тижорат банклари капитали ва уни бошқариш. –Т.:, «IQTISOD-MOLIYA», 2006. 122 
б.
 
23
 А.А.Омонов.Тижорат банкларининг молиявий ресурсларини бошқариш. –Тошкент, «Fan va texnologiya». 2008. 
Монография, 127- бет.